Τρία χρόνια πριν... τρία «μαύρα» χρόνια μετά...

Την περασμένη Τρίτη 23/4 κανονικά ήταν του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου. Φέτος ως συνήθως (όταν το Ορθόδοξο Πάσχα είναι μετά την συγκεκριμένη ημερομηνία) το γιορτάζουμε την Δεύτερη μέρα του. Φέτος στις 6/5. Εκείνη τη μέρα βρήκε ο ανεκδιήγητος ΓΑΠ, τη μέρα της γιορτής του μια που το Πάσχα ήταν στις 4/4, να μας ρίξει στα σαγόνια του ΔΝΤ και της τρόικας. Αυτή τη μέρα η Ζεζα Ζήκου αρθρογραφίες στην «Οικονομική Καθημερινή» εξιστορώντας τα γεγονότα που μας οδήγησε στην αποφράδα εκείνη μέρα. Ταυτόχρονα παραθέτει τα προσωπικά της συναισθήματα τα οποία και συμμερίζομαι.

*  *  *

Ομολογώ πως θέλω να αλλάξω την ημέρα των γενεθλίων μου. Δεν αντέχω να έχει αμαυρωθεί αυτή η ημερομηνία. Ανήμερα τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου, 23 Απριλίου, πανευτυχής η μάνα μου με βάφτισε στην ιστορική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Οικουμενικό Πατριαρχείο στο Φανάρι. Δυστυχώς, σαν σήμερα την ίδια ημέρα, πριν από τρία χρόνια, ο Γιώργος Παπανδρέου από το Καστελλόριζο άνοιξε την κερκόπορτα στην κόλαση της χρεοκοπίας και του ΔΝΤ. Πολιτικοί, καθηγητές οικονομολόγοι, δημοσιογράφοι και ολόκληρο το κατεστημένο αποφάσισαν να ξεχάσουν όσα γνώριζαν. Και εκατομμύρια εργαζόμενοι πληρώνουν το τίμημα αυτής της σκόπιμης αμνησίας.
Ηταν μια ημέρα πικρή για την Ελλάδα η 23η Απριλίου, που ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου προσέφυγε στο ΔΝΤ, μια μέρα που θα καταγραφεί ως «μαύρη Παρασκευή 23 Απριλίου» στις σελίδες της σύγχρονης ιστορίας μας. Οι οικονομικές κρίσεις δεν είναι «θεοδικίες». Δεν είναι παίγνια μιας ανεξέλεγκτης μοίρας. Είναι «Κοινωνιοδικίες». Παρενέργειες δηλαδή ιστορικών δράσεων και επιπόλαιων επιλογών. Ετσι κάθε κοινωνία εκτρέφει τις μορφές κρίσης που αντιστοιχούν στη δομή της, επινοεί τους συγκεκριμένους και «αρμόζοντες» ιστορικούς τρόπους για να τις αντιμετωπίσει και αποκρυσταλλώνει τον δικό της ειδοποιό περί κρίσεως πολιτικό λόγο.
Πώς μας έσυρε στο Καστελλορίζο. Αρχικώς ο Γιώργος Παπανδρέου, αντί να πάρει μέτρα, προτίμησε το «φλερτ»· την Goldman Sachs και την Deutsche Bank. Σύμφωνα με τραπεζικές πηγές, η ελληνική κυβέρνηση ανέθεσε στις δύο αυτές τράπεζες ταυτόχρονα την εντολή να απευθυνθούν στις αγορές για την εξασφάλιση δανεισμού ύψους 25 δισ. ευρώ (private placement). Ωστόσο, η διεθνής πρακτική επιβάλλει ώστε τέτοιες εντολές να δίνονται μόνο σε χρηματοπιστωτικό ίδρυμα. Στο τέλος του 2009 ο αντιπρόεδρος της Goldman, Γκάρι Κον, συνάντησε τον κ. Παπανδρέου στο «Πεντελικόν» της Κηφισιάς. Στις αρχές του 2010 ο τότε επικεφαλής της Deutsche Bank, Γιόζεφ Ακερμαν, επισκέφθηκε το Μέγαρο Μαξίμου. Στις πρωτοβουλίες αυτές εμπλέκονταν πολλοί παράγοντες με προνομιακή πρόσβαση στον πυρήνα της εξουσίας Παπανδρέου. Οι πρωτοβουλίες ναυάγησαν.
Το πραγματικό σοκ για τον Γιώργο Παπανδρέου ήλθε στο Νταβός, στο τέλος Ιανουαρίου του 2010. Επειτα από συζητήσεις με Ελληνες και κυρίως ξένους συνομιλητές του, μεταξύ των οποίων ο νομπελίστας Οικονομίας Τζόζεφ Στίγκλιτζ και ο μεγαλοεπενδυτής Τζορτζ Σόρος, λέγεται πως πείστηκε ότι η δυναμική του δημόσιου χρέους είναι τόσο ισχυρή ώστε δεν μπορεί παρά να οδηγήσει σε μια καταστροφική χρεοκοπία. Τότε, λέγεται ότι ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ σκέφτηκε ότι τα κράτη που φθάνουν στο χείλος της χρεοκοπίας απευθύνονται στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Διαπίστωσε όμως ότι τα κεφάλαια που απαιτούνταν προκειμένου η Ελλάδα να αποφύγει την πτώχευση ήταν πέντε φορές περισσότερα από αυτά που μπορούσε να προσφέρει το ΔΝΤ. Αμέσως μετά ο Παπανδρέου επισκέφθηκε τη Μόσχα και το Παρίσι, για να «περικυκλώσει» το Βερολίνο, αφού η καγκελάριος Μέρκελ και η ΕΚΤ αρνούνταν να αποδεχθούν ότι έπρεπε να υπάρξει «ευρωπαϊκή λύση» σε συνεργασία με το ΔΝΤ.
Αλλά ο Παπανδρέου διατηρούσε μυστική επικοινωνία με τον Ντομινίκ Στρος-Καν, αναζητώντας μια φόρμουλα επέμβασης του ΔΝΤ στην Ευρώπη. Την πέτυχε και μετά πήγε στο Καστελλόριζο... Ο Νίκος Παπανδρέου, ο οποίος συμμετείχε αποφασιστικά (αν και πάντοτε παρασκηνιακά) στη διακυβέρνηση της χώρας, ήταν θιασώτης της προσφυγής στο ΔΝΤ.
Τρία χρόνια μετά, η Ελλάδα έχει γίνει ένα ζωντανό παράδειγμα που βλέπει να στοιχειώνει τον εναέριο χώρο της το φάντασμα του Ιρβινγκ Φίσερ, του κορυφαίου Αμερικανού οικονομολόγου την εποχή της Μεγάλης Υφεσης.
Υστερα από ογδόντα χρόνια, η θεωρία του αποπληθωρισμού χρέους γίνεται και πάλι διάσημη χάρη στην ανεκδιήγητη πολιτική της τρόικας. Ο Φίσερ ήταν εξαιρετικά ευφυής, αλλά και πολύ σαφής, όταν αποκάλυπτε «το μεγάλο παράδοξο», «το κύριο μυστικό των μεγάλων υφέσεων»: «Οσο περισσότερα πληρώνουν οι οφειλέτες, τόσο περισσότερα χρωστούν», «η ίδια η προσπάθεια των ατόμων να ελαφρύνουν το φορτίο του χρέους, αυξάνει το φορτίο αυτό». Το ίδιο ακριβώς παράδοξο παρατηρούμε και στην πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης.
Οσο περισσότερο μειώνονται οι μισθοί για να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί, τόσο περισσότερο αυξάνεται το πραγματικό χρέος. Αρα το θέμα δεν είναι ότι δεν εφαρμόζουμε σωστά την πολιτική. Απλώς η πολιτική δεν είναι σωστή. Οσο πιο πιστά την εφαρμόζουμε, τόσο χειρότερα αποτελέσματα έχουμε. Για τους πιστωτές, όμως, αποτελεί ευτύχημα, επειδή αυξάνει την αξία των χρημάτων τους και τους επιτρέπει να αγοράσουν πολύ φθηνά οτιδήποτε απαξιώνεται (ανθρώπους, επιχειρήσεις, γη).