Εκείνη την ημέρα

Τις δύο επετείους της 11^ης Σεπτεμβρίου (πτώση δίδυμων πύργων στη Νέα Υόρκη το 2001 κι ανατροπή του Σαλβαντόρ Αλιέντε το 1973) σχολίσε την Τετάρτη 11 Σεπτέμβρη ο Ηλίας Μαγλίνης στην «Καθημερινή» σε άρθρο του με τον ίδιο τίτλο. Παρεπιπτώντος βρήκα και το «On that day» του Leonard Cohen και μπορείτε να το ακούσετε εδώ.

* * *

Δώδεκα χρόνια κλείνουν σήμερα από την τρομοκρατική επίθεση στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου και σαράντα από το πραξικόπημα στη Χιλή. Στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001 έπεσαν οι «δίδυμοι» πύργοι, στις 11 Σεπτεμβρίου του 1973 έπεσαν ο Σαλβαντόρ Αλιέντε και η δημοκρατία στη Χιλή. Αν δεν κάνω λάθος, ωστόσο, έως το 2001, οι περισσότεροι αρκούνταν στο ότι η δημοκρατία καταλύθηκε στη Χιλή το 1973, χωρίς να δίνουν σημασία και στην ημερομηνία. Ορισμένοι σχολιογράφοι και αναλυτές, με έναν γραφικό αντιαμερικανισμό να τους οδηγεί, έσπευσαν να «απαντήσουν» στον θρήνο για τους νεκρούς της Νέας Υόρκης, της Ουάσιγκτον και της Πτήσης 93. Οτι η 11η Σεπτεμβρίου δεν ανήκει μονάχα στους Αμερικανούς αλλά και στους Χιλιανούς. Και ότι υπάρχει μια 11η Σεπτεμβρίου η οποία, επιπλέον, θα έπρεπε να βαραίνει τη συνείδηση του μέσου Αμερικανού εξαιτίας του σκοτεινού ρόλου στο παρασκήνιο της τότε κυβέρνησης των ΗΠΑ.

Είναι η γνωστή θεωρία του «συμψηφισμού». Αυτό το τσουβάλιασμα. Τότε βέβαια αυτό βόλευε ορισμένους, από εκείνους που σήμερα βγάζουν φλύκταινες όταν ακούνε για την άλλη «θεωρία των άκρων». Κάποιοι από αυτούς ίσως να ανήκαν σε εκείνη την όχι αμελητέα μερίδα συμπολιτών μας που, ιδιωτικώς αλλά και δημοσίως, πανηγύριζαν όταν έβλεπαν ανθρώπους να ρίχνονται στο κενό για να μην καούν ζωντανοί κι όταν κατέρρεαν οι δύο ουρανοξύστες, παρασύροντας χιλιάδες σε ένα φρικτό θάνατο. Κάποιοι έβρισκαν «εξόχως ποιητική» αυτή την εικόνα μιας «συμβολικής κατάρρευσης του καπιταλισμού». Είναι αυτοί που προτιμούν τους συμβολισμούς και κάθε τύπου -ισμούς αδιαφορώντας για τον άνθρωπο.

Σε κάθε περίπτωση, σαράντα χρόνια μετά το πραξικόπημα στη Χιλή, και ενώ η χώρα έχει επιστρέψει εδώ και καιρό στη δημοκρατία, τα φαντάσματα εκείνης της ζοφερής εποχής φαίνεται πως στοιχειώνουν ακόμα τους Χιλιανούς, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Η δικτατορία του απεχθούς Πινοσέτ ήταν πράγματι ένα από τα πιο στυγνά ολοκληρωτικά καθεστώτα που επιβλήθηκαν τον περασμένο αιώνα. Και ο ρόλος της επίσημης Αμερικής ήταν όντως σκοτεινός. Κάθε τέτοια ημέρα είμαστε όλοι Χιλιανοί – είμαστε όμως και Αμερικανοί, για τους οποίους είναι ακόμα πιο νωπή εκείνη η αποφράδα ημέρα.

«On that day» (εκείνη την ημέρα), τιτλοφορείται ένα θλιμμένο τραγούδι του Λέοναρντ Κοέν: «Μερικοί λένε/ ότι είναι αυτό που αξίζουμε/ για αμαρτίες κατά του Θεού/ για εγκλήματα στον κόσμο/ Δεν μπορώ να ξέρω/ Απλώς βρίσκομαι στις επάλξεις/ Από εκείνη τη μέρα/ Που τραυμάτισαν τη Νέα Υόρκη/ Μερικοί λένε μας μισούν από παλιά/ Για τις γυναίκες μας που έχουν τα πρόσωπά τους ακάλυπτα/ Για τους σκλάβους μας και το χρυσό μας/ Δεν μπορώ να ξέρω/ Απλώς βρίσκομαι στις επάλξεις». Οπου, «επάλξεις»: η καθεμία από τις οδοντωτές προεξοχές που υπάρχουν στην κορυφή ενός τείχους (π.χ., οι επάλξεις του μεσαιωνικού φρουρίου/πύργου). Και μεταφορικά: θέση από την οποία γίνεται κάθε αγώνας. Με άλλα λόγια: χωρίς να ξεχνούμε σφάλματα και αδικίες, δεν τίθεται θέμα: «βρισκόμαστε στις επάλξεις», προασπιζόμενοι έναν πολιτισμό που δίδαξε την ανοχή και την αυτοκριτική και βρισκόμαστε απέναντι σε κάθε είδους σκοταδισμό.