Θά πέσουμε ὅπως ἡ Σοβιετική Ἕνωση!

Τους «προβληματισμούς του καταθέτει» ο Μανώλης Κωττάκης για την κατάσταση που επικρατεί στο «δυτικό κόσμο» σχετικά με την ελευθερία έκφρασης διαφορετικής γνώμης. Σε άρθρο του με τον ίδιο τίτλο στην «Εστία» της Δευτέρας 11 Απριλίου.

 • • •

Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ πού ἔμαθα νά ἀγαπῶ καί νά ὑπηρετῶ ἀπό παιδί ἀγαπᾶ τήν διαφορετική ἄποψη

Ἀναζητᾶ τήν διαφορετική ἄποψη. Θεωρεῖ ὅτι ἔχει νά κερδίσει ἀπό τήν διαφορετική ἄποψη ἔστω κι ἄν διαφωνεῖ μέ αὐτή. Μερικές φορές –ἐπειδή δέν εἶναι δογματικός– πείθεται ἀπό τήν διαφορετική ἄποψη. Δέν τήν ἀνέχεται ἁπλῶς. Διότι ἡ δυτική δημοκρατία δέν εἶναι ἕνα πολίτευμα ἀνοχῆς. Εἶναι ἕνα πολίτευμα σχεδιασμένο γιά τήν πειθώ. Γιά τό ἐπιχείρημα. Καί γιά τόν διάλογο. Καί γιά τήν ἐπικράτηση τῶν περισσότερων. Γι’ αὐτό καί ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς χαρακτηρίζει σέ κείμενο πού δημοσιεύει στά ἀρχεῖα του τήν δημοκρατία ὡς τήν πιό ἐπαναστατική ἰδέα τοῦ κόσμου. Θά τό ἔχετε διαπιστώσει: Ἐμεῖς σέ αὐτόν τόν ἱστορικό προμαχῶνα τοῦ ἑλληνικοῦ Τύπου πάντοτε ἀναζητοῦμε τήν διαφορετική ἄποψη. Δέν νοεῖται νά ἀσκεῖς κριτική στόν πρόεδρο τοῦ κοινοβουλίου γιά τόν χειρισμό τῆς ὁμιλίας Ζελένσκυ χωρίς νά ἀναζητᾶς καί νά δημοσιεύεις τήν ἄποψή του.

Ὁ ἴδιος, ὅταν, φίλοι ἀναγνῶστες μου, ἀπευθύνετε ἐπιστολές διαφωνίας μέ τά γραφόμενά μου, τίς δημοσιεύω αὐτούσιες ὅσο σκληρές καί ἄν εἶναι χωρίς περικοπές καί συνήθως χωρίς δική μου ἀπάντηση ἐκτός ἀπό ἔκτακτες περιστάσεις. Διότι πιστεύω ὅτι ὁ ἀναγνώστης ἔχει τόν τελευταῖο λόγο ἐπί διαφωνίας καί ὅτι ἡ διεύθυνση μιᾶς ἐφημερίδας δέν πρέπει νά κάνει κατάχρηση τῆς δεσπόζουσας θέσης της γιά νά μιλήσουμε μέ ὅρους ἀγορᾶς προκειμένου νά ἔχει αὐτή πάντα τόν τελευταῖο λόγο σέ ἐπίπεδο ἐντυπώσεων. Δυστυχῶς ὅμως ἡ δική μας ἀντίληψη γιά τόν φιλελευθερισμό δέ συμβαδίζει μέ μιά νέα ἀπαίτηση ἡ ὁποία κυριαρχεῖ στόν δημόσιο διάλογο ἀπό τήν ἐποχή τῶν μνημονίων καί τοῦ δημοψηφίσματος, πού συνεχίστηκε ἐπί πανδημίας καί κλιμακώνεται τώρα μέ ἀφορμή τόν πόλεμο στήν Οὐκρανία.

Πρόκειται γιά τήν ἀπαίτηση τῆς ἐπιβολῆς τῆς μίας καί μοναδικῆς ἄποψης στόν δημόσιο λόγο ἡ ὁποία στόν πυρῆνα της διακατέχεται ἀπό ἕναν ἰδιότυπο ὁλοκληρωτισμό: τόν ὁλοκληρωτισμό τοῦ μονοπωλίου τῶν ἰδεῶν. Κάποιοι ἀντιλαμβάνονται ὡς φιλελεύθερη δημοκρατία τό μονοπώλιο τῶν ἰδεῶν καί ὅποιος ἔχει διαφορετική ἄποψη τιμωρεῖται μέ δημόσιο διασυρμό, ἀγγλιστί bullying. Ζήσαμε τόν ὁλοκληρωτισμό τους στά μνημόνια ὅταν μᾶς ἔλεγαν ὅτι δέν ὑπάρχει ἄλλη λύση ἀπό τήν λιτότητα. Σήμερα ὁμολογοῦν ὁ ἕνας πίσω ἀπό τόν ἄλλον, ὅτι τό πάθημα μᾶς ἔγινε μάθημα καί ὅτι δέ γίνεται σέ ὕφεση νά ἐφαρμόζεις περιοριστικά μέτρα. Τό εἶπε δημοσίως ὁ κύριος Στουρνάρας κάνοντας τήν αὐτοκριτική του γιά τήν περίοδο ἐκείνη. Ὅποιος ὅμως τότε εἶχε διαφορετική ἄποψη τοῦ κολλοῦσαν τήν ρετσινιά τοῦ λαϊκιστῆ. Χρειάστηκε νά περάσουν 10 χρόνια γιά νά ἀκούσουμε τήν καγκελλάριο Μέρκελ, τόν περίφημο βοσκό Ντάισσελμπλουμ, τόν διοικητή τῆς Τράπεζας τῆς Ἑλλάδος, ἀκόμα καί δημοσιογράφους οἱ ὁποῖοι ἀναπαρήγαγαν τότε τό δόγμα τῆς λιτότητας, νά παραδέχονται δημοσίως χωρίς ντροπή ὅτι «ἔκανα λάθος». Κάποιοι μάλιστα νά ὁμολογοῦν ὅτι τό ἔκαναν γιατί τούς τό ἔλεγαν οἱ τράπεζες.

Αὐτό πού ζήσαμε στά μνημόνια καί ὀνομάζω φιλελεύθερο ὁλοκληρωτισμό πού δέν ἔχει καμμία σχέση μέ τόν γνήσιο, ἀνόθευτο καί ἄδολο πολιτικό φιλελευθερισμό πού ἀγαπᾶμε ἐμεῖς, ἐπανῆλθε δριμύτερο καί ὀξύτερο στόν δημόσιο λόγο μέ ἀφορμή τόν πόλεμο στήν Οὐκρανία. Εἴτε ἔχεις δίκιο εἴτε ἔχεις λάθος, σχεδόν σοῦ ἀπαγορεύεται νά διατυπώσεις διαφορετική ἄποψη ἀπό τήν κρατοῦσα. Ἐπί ποινῇ ἀποκλεισμοῦ μάλιστα ἀπό τούς τηλεοπτικούς σταθμούς.

Τό φαινόμενο ἔκανε τήν ἐμφάνισή του μέ δημόσια ἀρθρογραφία γνωστῶν παπαγάλων τοῦ συστήματος οἱ ὁποῖοι ξεσπάθωσαν ἐπειδή οἱ ἀπόστρατοι ἀξιωματικοί πού φιλοξενοῦνται στά τηλεοπτικά παράθυρα δέν λένε αὐτό πού διατάζει ἡ κυρίαρχη ἄποψη. «Πῶς τόλμησαν; Πῶς τούς ἀφήνουν; Εἶναι δυνατόν ρώσσοφιλοι ἀπόστρατοι νά μιλοῦν στά κανάλια;». Ἰδού μερικές ἀπό τίς ἀπόψεις πού ἀκούστηκαν καί σέ μεγάλο βαθμό ἔπιασαν τόπο καθώς σταδιακά ὅποιος τολμοῦσε νά πεῖ κάτι διαφορετικό ἀπό τούς κομμισάριους τόν ἔτρωγε τό μαῦρο σκοτάδι. Ἀκολούθησε ἡ συναυλία εἰρήνης στά Προπύλαια τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Νέα ἐξέγερση! «Μά γιατί δέν καταδικάζουν τόν Πούτιν; Γιατί μιλοῦν γενικῶς καί ἀορίστως γιά τήν εἰρήνη; Αὐτό εἶναι ἰσαποστακισμός!» (Τί ἄθλιο λεξιλόγιο εἶναι αὐτό! Λεφτόδεντρα, ἰσαποστακισμός, 100-0, ὅλα ἔχουν σχέση μέ τήν ἰσχύ καί τό συμφέρον.)

Δημοσιογράφοι ὑποχρεώθηκαν σέ παραίτηση ἀπό τήν ΕΡΤ ἐπειδή ἐπιμελήθηκαν ρεπορτάζ γιά τό ναζιστικό τάγμα τοῦ Ἀζόφ! Μουσικοί παραγωγοί στήν ΕΡΤ παραπέμφθηκαν στό πειθαρχικό ἐπειδή θεωρήθηκαν ὑπαίτιοι τῆς διαρροῆς τῆς εἴδησης, ὅτι ἀποκλείστηκε ἀπό τά μικρόφωνα τῆς δημόσιας ραδιοφωνίας καλλιτέχνης ἐπειδή ἀντιδίκησε μέ οἰκεῖο κορυφαίου πολιτικοῦ προσώπου τῆς χώρας! Φιλελευθερισμός καί λογοκρισία πρώτη φορά πᾶνε μαζί! Καί τό ἀποκορύφωμα προχθές μέ ἀφορμή τήν ἄρνηση βουλευτῶν τῆς ἀξιωματικῆς Ἀντιπολίτευσης νά χειροκροτήσουν τόν Οὐκρανό Πρόεδρο στό κοινοβούλιο. Μόλις τελείωσε ἡ Συνεδρίαση ραδιοφωνικός σχολιαστής ὠρυόταν ἀπό μικροφώνου ὡς εἰσαγγελέας σέ στρατοδικεῖο: «Κάποιοι δέ χειροκρότησαν! Κάποιοι δέ χειροκρότησαν! Τούς εἴδαμε! Τούς εἴδαμε! Τούς εἴδαμε!». Ἡ νέα ἀπαίτηση λοιπόν εἶναι νά μήν ἀγαπᾶμε, νά μήν ἀνεχόμαστε κἄν, ἐάν μπορούσαμε καί νά τήν ἐξαφανίσουμε τήν διαφορετική ἄποψη. Ὅπως ἐξαφάνισαν πολλοί τηλεοπτικοί σταθμοί τήν δήλωση Σαμαρᾶ γιά τό τάγμα Ἀζόφ.

Ἡ νέα ἀπαίτηση εἶναι ἡ βύθιση τῆς διαφορετικῆς ἄποψης. Ἡ νέα ἀπαίτηση εἶναι ἡ συμμόρφωση σέ στάση προσοχῆς στά παραγγέλματα τῆς νέας τάξης. Ἐντελλόμεθα νά λέμε ὅλοι ὅτι ὁ Πρόεδρος Ζελένσκυ εἶναι ἥρωας ἔστω κι ἄν εἶναι τουρκόφιλος, ἔστω κι ἄν προσέβαλε τό ἑλληνικό κοινοβούλιο μέ τούς ναζί, ἔστω κι ἄν προσέβαλε τό κυπριακό κοινοβούλιο καί τόν κυπριακό λαό μή λέγοντας τό παραμικρό γιά τήν εἰσβολή κλείνοντας προκλητικά τόν δέκτη του. Ὁ Πρόεδρος Πούτιν εἶναι ἐγκληματίας πολέμου. Μόνο αὐτό ἐπιτρέπεται νά λέγεται. Καθετί ἄλλο ὑπόκειται σέ δημόσιο λιθοβολισμό. Προσωπικά ἔχω τήν ἄποψη ὅτι ὁ Ρῶσσος Πρόεδρος δέν εἶναι, δέν ἦταν ποτέ, Ἄγγελος Δημοκρατίας καί ὅτι ναί, βεβαίως, εἶναι ἀνοικτός σέ ἔρευνα γιά τήν διάπραξη ἐγκλημάτων πολέμου σέ περίπτωση πού ἀποδειχθεῖ ὅτι διέταξε τόν βομβαρδισμό ἀμάχων. Πιστεύω ἐπίσης ὅτι ὁ Πρόεδρος Ζελένσκυ ἔπαιξε καί παίζει σέ αὐτό τόν πόλεμο τόν ρόλο τῆς ζωῆς του καί ἀνταποκρίνεται σέ αὐτό πού θέλει ὁ δικός του λαός, ἔστω κι ἄν γνωρίζω ὅτι κάθε του λέξη καί κάθε του παρέμβαση ὑπαγορεύονται ἀπό γνωστούς ὑποβολεῖς στό παρασκήνιο. Ὑπάρχουν ὅμως ὅπως δείχνουν οἱ δημοσκοπήσεις καί χιλιάδες ἄλλοι Ἕλληνες οἱ ὁποῖοι ἔχουν διαφορετική ἄποψη γιά ὅλα αὐτά ἀπό «ἐμᾶς». Προκύπτει καί ἀπό τίς δημοσκοπήσεις. Τί θά κάνουμε μέ αὐτούς; Θά τούς καταργήσουμε; Θά τούς ἐξαφανίσουμε; Θά μεταδίδουμε ἀπό τίς δημόσιες συχνότητες τίς ἀπόψεις τῶν μισῶν Ἑλλήνων καί θά ἀπαγορεύουμε τίς ἀπόψεις τῶν ἄλλων μισῶν; Εἶναι ὁ φιλελευθερισμός πού ἀγαπήσαμε αὐτός;

Δέν χρειάζεται νά ὑπενθυμίσω ὅτι τά ἴδια ζήσαμε καί στήν πανδημία. Ἡ Πολιτεία ἔφτασε μέχρι τοῦ σημείου νά τροποποιήσει τόν ποινικό κώδικα γιά τά καταφέρει νά ἀπαγορεύσει τήν μετάδοση τῆς διαφορετικῆς ἄποψης ἀπό τά μέσα ἐνημέρωσης μέ τήν ἀπειλή ἄσκησης ποινικῆς δίωξης. Ἕως καί βαριά πρόστιμα ἐπιβλήθηκαν σέ περιφερειακούς τηλεοπτικούς σταθμούς ἀπό τό Ἐθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης –ὅπως τό ἀκριτικό Θράκη TV τῆς Ἀλεξανδρουπόλεως– προκειμένου νά σιγήσει κάθε διαφορετική φωνή ἀπό τήν ἐπίσημη τοῦ συστήματος. Αὐτός ὁ φιλελευθερισμός λοιπόν –καταλήγω– δέν εἶναι γνήσιος φιλελευθερισμός. Εἶναι νόθος φιλελευθερισμός. Εἶναι ὁ φιλελευθερισμός πού ἐπιλέγουν κάποιοι γιά νά περιορίσουν μέσα στόν ἱστορικό χρόνο τήν ταχύτητα τῆς ὀπισθοχώρησής τους.

Ὁ φιλελευθερισμός πού ἀγαπᾶμε ἐμεῖς ὅμως εἶναι παντός καιροῦ. Καί γιά τίς νῖκες καί γιά τίς ἧττες. Δέν εἶναι Φιλελευθερισμός τῆς προέλασης πού ἱπποτικά δίνει χῶρο στήν διαφορετική ἄποψη καί δέν ἐνοχλεῖται ἀπό αὐτήν ὅταν εἶναι σέ θέση ἰσχύος. Εἶναι ὁ φιλελευθερισμός πού ἀκούει τόν ἄλλον. Πού μπαίνει στά παπούτσια τοῦ ἄλλου καί μετά ἔχει τήν ἀπαίτηση νά μπεῖ καί ὁ ἄλλος στά δικά του παπούτσια. Ὡς ἕνας δημοσιογράφος πού στό παρελθόν ἐπέλεξε συνειδητά νά σταθεῖ στά μικρόφωνα δίπλα ἀπό συναδέλφους του μέ διαφορετική ἄποψη εἴτε αὐτή προήρχετο ἀπό τήν ἀνανεωτική ἀριστερά ὅπως ὁ ἀείμνηστος Βασίλης Πάικος μέ τόν ὁποῖο κάναμε μαζί ἐκπομπή στόν 9,84 εἴτε προήρχετο ἀπό τήν κομμουνιστική ἀριστερά ὅπως ὁ φίλος Νῖκος Μπογιόπουλος μέ τόν ὁποῖο κάναμε μαζί ἐκπομπή ἐπί τέσσερα χρόνια στόν Real FM, λέω σέ ὅλους τούς καταστροφεῖς τοῦ φιλελευθερισμοῦ ὅτι ἡ συνταγή τήν ὁποία ἐπιλέγουν εἶναι καί ἐπιζήμια καί ἀδιέξοδη.

Ἡ κυριαρχία καί ἡ ἐπικράτηση τῶν ἰδεῶν μας στόν 20ό αἰῶνα βασίστηκε στό γεγονός ὅτι ὑπῆρχε διαφορετική ἄποψη γιά νά ἐπιχειρηματολογήσουμε ἐναντίον αὐτῆς. Ἐάν στόν 21ο αἰῶνα τό νέο δόγμα εἶναι νά ἐξαφανίσουμε τήν διαφορετική ἄποψη γιά νά ὁμογενοποιηθοῦν ἰδεολογικά οἱ δυτικές κοινωνίες καί νά ἀντιμετωπιστεῖ ἔτσι ἡ ἱστορική ὑποχώρηση τῆς Δύσης ἀπό πολλές περιοχές τοῦ κόσμου καί νά ἀποκρυβεῖ ἡ οἰκονομική κρίση πού ὑπάρχει σήμερα στήν ἕδρα τοῦ καπιταλισμοῦ, τότε μέ μαθηματική ἀκρίβεια τό ἀποτέλεσμα πού θά ἔχουμε θά εἶναι ἕνα: νά τρέχουμε μόνοι καί νά ἔρθουμε δεύτεροι. Νά ἡττηθοῦμε καί νά παίζουμε χωρίς ἀνταγωνισμό μετά ἀπό μερικά χρόνια. Αὐτή θά εἶναι ἡ καταδίκη μας! Καί τότε δέν θά ὑπάρχει κανένας δικτάτορας καί κανένας ἐγκληματίας πολέμου Πούτιν γιά νά δικαιολογήσει τήν ἧττα μας. Θά πέσουμε ξαφνικά, βελούδινα καί ραγδαῖα ὅπως ἡ Σοβιετική Ἕνωση. Καί ἐκεῖ μία καί μόνη ἄποψη κυκλοφοροῦσε. Αὐτός ἦταν ὁ σοσιαλιστικός ὁλοκληρωτισμός τόν ὁποῖο ἀντιγράφει σήμερα ὁ φιλελεύθερος ὁλοκληρωτισμός πού, ἐπαναλαμβάνω, εἶναι ξένος πρός τόν γνήσιο φιλελευθερισμό. Εἴτε σοσιαλιστικός εἶναι ὅμως εἴτε φιλελεύθερος κάθε ὁλοκληρωτισμός ἔχει γνωστή τύχη: τήν πτώση. Νά μήν τό ξεχνᾶμε ποτέ αὐτό! Καί νά μή νομίζουμε ἀνοήτως ὅτι θά ἀποτελέσουμε τήν ἱστορική ἐξαίρεση.