Αμερικανική διπλωματία σε νευρική κρίση

Την κατάσταση που βρίσκεται η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ τον τελευταίο χρόνο που ανέλαβε ο Ντόναλντ Τραμπ περιγράφει ο Αθανάσιος Έλλις στην Καθημερινή της Πέμπτης 4 Ιανουαρίου στην «Καθημερινή» σε άρθρο του με τον ίδιο τίτλο

* * *

Ο​​,τι και αν πιστεύει κανείς για την Αμερική, η ανθρωπότητα δεν έχει την πολυτέλεια μιας ανεξέλεγκτης υπερδύναμης η οποία κινείται χωρίς σταθερές. Η πυξίδα που κρατούσε τις ΗΠΑ σε μια προβλέψιμη τροχιά ήταν η διπλωματία της. Κόμματα, κυβερνήσεις και πρόεδροι έρχονταν και έφευγαν, αλλά η αμερικανική διπλωματία είχε κανόνες. Οι έμπειροι διπλωμάτες που ήξεραν τον κόσμο, τις ιδιαιτερότητες χωρών και περιοχών, τις λεπτές ισορροπίες και τους συσχετισμούς δυνάμεων –πολιτικών, οικονομικών, στρατιωτικών, θρησκευτικών– υπηρετούσαν τον εκάστοτε πρόεδρο ευθυγραμμιζόμενοι με τις επιμέρους επιλογές εξωτερικής πολιτικής, αλλά καθόριζαν σε σημαντικό βαθμό τη συμπεριφορά των ΗΠΑ στον κόσμο. Αυτό ίσχυε, φυσικά, και για την περιοχή μας. Μας άρεσε ή όχι η προσέγγιση, ξέραμε πώς θα κινηθεί η Ουάσιγκτον. Τώρα όλα είναι στον αέρα.

Όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ περιέγραφε έναν ηγέτη ως «φίλο», αυτό σήμαινε πολλά. Τώρα, δεν ξέρουμε πώς να ερμηνεύσουμε τις όποιες φιλοφρονήσεις. Είτε αυτές αφορούν τον δικό μας πρωθυπουργό είτε τον πρόεδρο κάποιας γειτονικής χώρας. Αξιωματούχοι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για πρώτη φορά δείχνουν ειλικρινά να μη γνωρίζουν τι θα κάνει η χώρα τους σε ένα συγκεκριμένο ζήτημα. Σε μια πρωτοφανή διαφοροποίηση σε σχέση με ό,τι συνέβαινε επί δεκαετίες, ο κ. Τραμπ δεν δείχνει να σέβεται και να λαμβάνει υπόψη τους διπλωμάτες του. Η σύγχυση ενισχύεται ακόμη περισσότερο όταν άλλα λέει ο Ρεξ Τίλερσον για τα μεγάλα ζητήματα του πλανήτη, από την κρίση μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Κατάρ μέχρι τη Βόρεια Κορέα, και άλλα ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος προειδοποιεί μια έκπληκτη διεθνή κοινότητα και μια φοβισμένη ανθρωπότητα ότι το δικό του πυρηνικό κουμπί είναι «μεγαλύτερο» από αυτό του αλλοπρόσαλλου Βορειοκορεάτη ηγέτη. Παρατηρείται, δε, και το τραγελαφικό, ο υπουργός Εξωτερικών να περιγράφει τον πρόεδρο ως «ηλίθιο» και ο τελευταίος να ανταποδίδει, απαξιώνοντας τον επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και προτείνοντας να συγκρίνουν τα IQ τους!

Στους κόλπους του Στέιτ Ντιπάρτμεντ εισπράττει κανείς εκτεταμένη δυσφορία για μείζονες επιλογές, από την απόσυρση των ΗΠΑ από τη παγκόσμια συμφωνία για την κλιματική αλλαγή μέχρι την αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ, απόφαση που επέκριναν σχεδόν όλοι οι πρώην πρέσβεις των ΗΠΑ στο Ισραήλ.

Ταυτόχρονα, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αποδυναμώνεται και οικονομικά, με οδηγίες για «πάγωμα» προσλήψεων, μειώσεις προσωπικού και περιορισμό του προϋπολογισμού του κατά σχεδόν 30%. Στη διάρκεια της πρώτης χρονιάς Τραμπ, 60% των πρέσβεων καριέρας αποχώρησαν από την ενεργό υπηρεσία, ενώ πολλές σημαντικές θέσεις παραμένουν κενές δυσχεραίνοντας την άσκηση αποτελεσματικής εξωτερικής πολιτικής. Η απώλεια των καλύτερων μυαλών, που αποτελούσαν τη σημαντικότερη δικλίδα ασφαλείας για την ώριμη και συγκρατημένη διεθνή συμπεριφορά της μοναδικής υπερδύναμης, είναι μια εξαιρετικά ανησυχητική εξέλιξη για την περιοχή μας και τον κόσμο.