Θεσμοί και «ανθρωπάκια»

Τα χάλια των θεσμών στην Ελλάδα και πώς δημιουργήθηκαν, μέσα κι από μια προσωπική του εμπειρία, σχολίασε την Κυριακή 2 Οκτωβρίου σε άρθρο του, με τον ίδιο τίτλο,  στην Καθημερινή ο διευθυντής της Αλέξης Παπαχελάς

* * *

Εδώ και μερικές δεκαετίες το πολιτικό μας σύστημα είχε αποφασίσει να παίζει με τους θεσμούς. Αγνοούσε τις ικανότητες, τη φήμη και το κύρος και επέλεγε «δικούς του» για καίριες θέσεις. Έγιναν πρυτάνεις με τη βοήθεια κομματικών μηχανισμών και συνδικαλιστών άνθρωποι που είχαν μηδενική ακαδημαϊκή προσφορά. Ακόμη και στις Ένοπλες Δυνάμεις βρέθηκαν άνθρωποι στην κορυφή γιατί συνωστίζονταν σε κομματικά γραφεία.

Οι θεσμοί εκδικούνται όμως. Όταν βάζεις «ανθρωπάκια» σε θέσεις-κλειδιά, το πληρώνεις, και  μάλιστα ακριβά. Το κακό είναι ότι το πληρώνει η χώρα στο τέλος.

Έζησα ένα επεισόδιο που συχνά ανακαλώ στη μνήμη μου και κάθε φορά με θυμώνει. Κάνοντας μια έρευνα για την κρίση των Ιμίων, ανακάλυψα ότι μοιραίο ρόλο είχε παίξει ένας ανώτατος αξιωματικός ο οποίος εκείνο το βράδυ του Ιανουαρίου του 1996 «έλιωσε» κάτω από το βάρος της ευθύνης. Τον βρήκα και τον επισκέφθηκα. Είχα απέναντί μου ένα πραγματικό «ανθρωπάκι». Όταν τον πίεσα για να μάθω τι συνέβη, άρχισε να κλαίει και μου είπε αφοπλιστικά «το ξέρω ότι δεν έπρεπε ποτέ να έχω γίνει.., το κόμμα με έκανε. Τα έχασα εκείνο το βράδυ, τι να σας πω άλλο;». Η Ελλάδα πλήρωσε, λοιπόν, σε ένα βράδυ το βαρύ τίμημα για την απόφαση κάποιων πολιτικών να διορίσουν τον «δικό τους» και όχι τον καλύτερο σε μια στρατηγική θέση του σκληρού πυρήνα του ελληνικού κράτους.

Οι θεσμοί εκδικούνται και με άλλους τρόπους. Κάποιος αποφασίζει να διερευνήσει τα κριτήρια προσλήψεων σε ευαίσθητους τομείς. Είκοσι, τριάντα χρόνια μετά, βρίσκονται λοιπόν στην κορυφή διπλωμάτες, δικαστές, δημόσιοι υπάλληλοι που δεν πληρούν βασικές προϋποθέσεις. Γνωρίζοντας όμως την ανεπάρκειά τους, κρύβονται πίσω από κομματικά και συνδικαλιστικά οχυρά και προχωρούν.

Ευτυχώς, υπάρχουν οι πολλές εξαιρέσεις. Το ελληνικό κράτος λειτουργεί και στέκεται όρθιο χάρη στις εξαιρέσεις. Στους άξιους δικαστές, αξιωματικούς, γιατρούς, καθηγητές που δυσκολεύονται να πληρώσουν το στεγαστικό τους, αλλά κάνουν κάθε μέρα το καθήκον τους. Οι πολιτικοί καταλαβαίνουν ενίοτε, ωθούμενοι από το ένστικτο της αυτοπροστασίας, ότι χρειάζονται και οι άριστοι, πού και πού, για να μείνει η χώρα όρθια.

Είναι όμως καιρός να συνειδητοποιήσουν οι κυβερνώντες ότι, με τα παιχνίδια με τους θεσμούς και τα «ανθρωπάκια», μπορεί να έχεις την ψευδαίσθηση ότι ελέγχεις τα πάντα, αλλά κάποτε το πληρώνεις. Γιατί πέρα από τη ζημιά που γίνεται στον τόπο, τα «ανθρωπάκια» έχουν και αυτά ένστικτο επιβίωσης και πάνε προς τα εκεί που φυσάει ο άνεμος.