Τι ήταν το Άστρο της Βηθλεέμ;

Το αστέρι της Βηθλεέμ, που κατά τη παράδοση καθοδήγησε τους μάγους στο Θείο Βρέφος, είναι μια γνωστή και ισχυρή ιστορία για τους Χριστιανούς. Αλλά ποια εξήγηση δίνουν οι επιστήμονες για αυτό το φαινόμενο;

Το αστέρι της Βηθλεέμ, που κατά τη παράδοση καθοδήγησε τους μάγους στο Θείο Βρέφος, είναι μια γνωστή και ισχυρή ιστορία για τους Χριστιανούς. Αλλά ποια εξήγηση δίνουν οι επιστήμονες για αυτό το φαινόμενο;

* * *

Το άστρο έπρεπε να έχει εμφανιστεί πριν πεθάνει ο Βασιλιάς Ηρώδης, που επί των ημερών του έγινε η Γέννηση. Η ιστορία μας καθορίζει το θάνατο του πριν από την 11η Απριλίου του 4 π.Χ..  Γνωρίζουμε επίσης ότι ο λόγος για τον οποίο ο Ιωσήφ και η Παναγία είχαν ταξιδέψει από τη Ναζαρέτ στη Βηθλεέμ ήταν η απογραφή, η οποία θεσπίστηκε από το Ρωμαίο Αυτοκράτορα Αύγουστο περίπου το 8 π.Χ..

«Πού είναι αυτός που γεννήθηκε Βασιλιάς των Ιουδαίων;
Γιατί είδαμε τον αστέρα του στην ανατολή και ήρθαμε να τον προσκυνήσουμε.»

Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο

Ο Ιησούς όμως πρέπει να ήταν περίπου δύο χρονών όταν διέταξε ο Ηρώδης να σφαγιαστούν τα παιδιά κάτω από 2 χρονών. Άρα αν ο Ιησούς γεννήθηκε κατά την εποχή του Ηρώδη αυτό πρέπει να έγινε περίπου το 6 π.Χ.. Άλλωστε αναφέρεται πως οι Μάγοι πήγαν να προσκυνήσουν εκεί που βρισκόταν “παιδίον” κι όχι το “βρέφος”.

Μια άλλη ένδειξη για τη χρονολογία είναι ότι η άφιξη των Μάγων αποτέλεσε μεγάλη έκπληξη στον Ηρώδη. Αυτό δείχνει ότι οι σύμβουλοί του δεν είχαν δει το άστρο.

Κάτι που πρέπει να παρατηρήσουμε επίσης είναι ότι οι Μάγοι είπαν ότι είδαν το άστρο στην Ανατολή. Αυτό όμως μπορεί να είναι ένα λάθος στη μετάφραση από το “εν τη ανατολή”, που είναι μια φράση η οποία έχει μια ειδική αστρονομική σημασία. Σημαίνει ότι το αστέρι ήταν ψηλά στον Ουρανό όλη τη νύχτα. Ανέτειλε όπως ο ήλιος και στάθηκε όπως ο ήλιος.

Αυτό είναι μια από τις πέντε κύριες αστρολογικές θέσεις των Βαβυλωνίων, όταν θεωρήθηκε ότι έτσι συνέβαινε για να έχει ένα ουράνιο σώμα τη μέγιστη επιρροή του στα παγκόσμια γεγονότα.

Στο Ματθαίο έχουμε ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα για την ερμηνεία του άστρου της Βηθλεέμ. Οι Μάγοι είπαν ότι το άστρο “πήγε πριν από αυτούς” και στάθηκε πάνω από εκεί όπου γεννήθηκε ο Ιησούς. Αυτό δεν μπορούμε εύκολα να εξηγήσουμε.

Έτσι έχουν οι ενδείξεις και οι αναφορές. Υπάρχει όμως κάτι αντικειμενικό που να μας δίνει μια ικανοποιητική εξήγηση για τα γεγονότα;

Μήπως ήταν μια σύνοδος του Δία και του Κρόνου;

Πολλά αστρονομικά αντικείμενα και γεγονότα έχουν προταθεί μεταξύ των άλλων, αστέρια, διάττοντες αστέρες ή μετεωρίτες, ο πλανήτης Αφροδίτη, σύνοδοι του Δία και του Κρόνου και ακόμη το πέρασμα του κομήτη Halley. Μερικές εξηγήσεις μπορούν να απορριφθούν αμέσως. Παραδείγματος χάριν, οι αρχαίοι αστρολόγοι γνώριζαν καλώς την Αφροδίτη, δεν τους ήταν άγνωστη.

Ο κομήτης του Halley επισημάνθηκε πάλι από τους Κινέζους τον Αύγουστο του 12 π.Χ.. και, αντίθετα από την πρόσφατη, μη λαμπρή, παρουσίασή του τότε θα ήταν ένα θεαματικό φαινόμενο στο νυκτερινό Ουρανό. Αλλά είχε εμφανιστεί πολύ νωρίτερα από τη Γέννηση του Ιησού (περίπου 6 π.Χ.).

Υπάρχει, εντούτοις, μια άλλη σημαντική ένδειξη χίλια χρόνια μετά από τη Γέννηση του Χριστού. Το 1377μ.Χ., ένας άγνωστος συγγραφέας έγραψε στο Χρονικό του Κοινοβίου του Worcester για ένα γεγονός που συνέβη το 1285 μ.Χ.. Οι πλανήτες Δίας και Κρόνος είχαν κάνει σύνοδο στον ουρανό κοντά στον αστερισμό του Υδροχόου.

Αιώνες αργότερα, ο Johannes Kepler, ο τελευταίος εκ των των μεγάλων αστρολόγων και συγχρόνως αστρονόμος,  πίστευε επίσης ότι μια σύνοδος, μια προσέγγιση Δία και Κρόνου, ήταν το αστέρι της Βηθλεέμ.

Τα Χριστούγεννα του 1603 μ.Χ., από το παρατηρητήριό του στην πόλη Hradcyn κοντά στην Πράγα, είδε πάλι τον Δία και τον Κρόνο να κάνουν πάλι σύνοδο στον ουρανό. Ο Kepler ήταν γοητευμένος επειδή η σύνοδος έγινε στον αστερισμό των Ιχθύων, ένας αστερισμός με ειδική σημασία για το Ισραήλ. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι τελευταίες φορές που είχε συμβεί η σύνοδος αυτή ήταν το 799 μ.Χ. και το 7 π.Χ..

Ακόμη και ο Τύχων Μπράχε έχει την ίδια άποψη με τον Κέπλερ.

Μπορούμε να υπολογίσουμε πότε συνέβη σύνοδος του Δία και του Κρόνου ανάμεσα στο 8 και στο 7 π.Χ. και βλέπουμε ότι ο Δίας και ο Κρόνος ήρθαν σε στενή επαφή στον Ουρανό τρεις φορές. Στις 27 Μαΐου του 7 π.Χ., σταμάτησαν απέχοντας απόσταση μία μοίρα και δύο μήνες αργότερα ήταν σε απόσταση 3 μοιρών.

Ακολούθως έκαναν σύνοδο δύο περισσότερες φορές, απέχοντας 1 μοίρα στις 6 Οκτωβρίου και στις 1 Δεκεμβρίου του 7 π.Χ. προτού να απομακρυνθούν οριστικά ο ένας από τον άλλον. Ήταν αυτό που οι αστρονόμοι καλούν τριπλή σύνοδος. Ένα αστρονομικό γεγονός που συμβαίνει κάθε 20 χρόνια, έγινε τρεις φορές σε λίγους μήνες.

Στις 25 Φεβρουαρίου μάλιστα συμμετείχε στη σύνοδο Δία-Κρόνου και ο Άρης σχηματίζοντας ένα ισοσκελές τρίγωνο. Αυτό μάλλον ήταν που έκανε τους μάγους να υποθέσουν τη γέννηση ενός Βασιλιά. Μάλιστα αν σκεφθούμε ότι έγιναν στο ζώδιο των Ιχθύων, το σύμβολο των Εβραίων και των Χριστιανών αργότερα, αυτό μάλλον έκανε τους μάγους να συνδέσουν την εμφάνιση των άστρων με το Βασιλιά των Ιουδαίων.

Για τους αστρολόγους της εποχής εκείνης τα γεγονότα αυτά ήταν εκπληκτικά. Ο Κρόνος ταυτιζόταν συνήθως με το Θεό του Ισραήλ και ο Δία με το Μεσσία. Είχαν ενωθεί στον αστερισμό των Ιχθύων, το σημάδι του νερού. Και το νερό πέφτει στη Γη και την καθιστά εύφορη. Κάτι που θεωρήθηκε ότι ήταν ο ρόλος του Ισραήλ μεταξύ των εθνών.

Και κάτι εκπληκτικό. Η ιστορία μας λέει ότι το υπέρλαμπρο άστρο σταμάτησε να φαίνεται για λίγο καιρό, όταν οι Μάγοι βάδιζαν προς την Ιερουσαλήμ για να εμφανιστεί λίγο αργότερα, οδηγώντας τους στη Φάτνη. Έτσι η σύνοδος του Δία-Κρόνου που αρχικά εμφανίστηκε, εξαφανίστηκε και ύστερα επανεμφανίστηκε ίσως είναι το άστρο της Βηθλεέμ και το άστρο της Ανατολής.

Εάν ο Ιησούς γεννήθηκε το 7 π.Χ., όπως πολλοί θεωρούν σωστό, και εάν η θεωρία συνόδου είναι σωστή τότε αυτό δείχνει τη Γέννηση του Ιησού τον Αύγουστο ή το Σεπτέμβριο. Δεν έχουμε κανέναν τρόπο να είμαστε βέβαιοι για την ακριβή ημέρα αλλά θα μπορούσαμε να πάρουμε την ημέρα κατά την οποία ο Δίας και ο Κρόνος όταν ήταν στον ουρανό όλη η νύχτα.

Αυτό έγινε τη Τρίτη 15 Σεπτεμβρίου του 7 π.Χ..

Η ημερομηνία αυτή αντιστοιχεί στον εβραϊκό μήνα Τισρί, (κρατάει από τα μέσα Σεπτεμβρίου έως στις αρχές του Οκτωβρίου). Αν κοιτάξουμε τις Γραφές ο Ζαχαρίας (πατέρας του Ιωάννη του Πρόδρομου) ήταν ιερέας και συνάντησε τον αρχάγγελο Γαβριήλ τις ημέρες της εφημερίας του στον Ναό (δηλαδή στην εποχή του Ταμμούζ (Ιούνιο-Ιούλιο). Μετά την υπηρεσία του, η στείρα γυναίκα του, η Ελισάβετ, συνέλαβε – όπως προανήγγειλε ο αρχάγγελος – τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Τον έκτο μήνα της εγκυμοσύνης της Ελισάβετ, πιθανώς τον μήνα Τεμπέθ (Δεκέμβριος-Ιανουάριος), ο αρχάγγελος Γαβριήλ ανήγγειλε και στην Παρθένο Μαρία ότι πρόκειται να γίνει μητέρα του Υιού του Θεού, γεγονός που συνέβη 9 μήνες αργότερα, πιθανώς τον μηνά Τισρί, δηλαδή τον Σεπτέμβριο, που ίσως είναι ο μήνας γέννησης του Χριστού.

Όσο για την ημερομηνία 25η Δεκεμβρίου αυτό αποφασίστηκε το 355 από την Εκκλησία της Ρώμης και την αποδέχθηκαν όλοι. Την ημερομηνία εκείνη γιορτάζονταν ειδωλολατρικές εορτές προς τιμήν του Μίθρα και η Εκκλησία ήθελε να τις αντικαταστήσει με τη Γέννηση του Χριστού.

Μήπως ήταν μια σύνοδος του Δία και της Αφροδίτης;

Στις 12 Αυγούστου του 3 π.Χ. συνέβη μια σύνοδος του Δία και της Αφροδίτης που θα είχε ειδική σημασία για τους αστρολόγους, που είχαν γνώση των προφητειών για την έλευση του Ιησού. Εκείνο το πρωί η λαμπρή αυτή σύνοδος έλαβε χώρα στον αστερισμό του Λέοντα, πλησίον του άστρου Regulus. Ο Λέων είναι το φυλετικό ζώδιο των Ιουδαίων. Στους Βαβυλωνίους, ο Δίας ήταν ο βασιλεύς των πλανητών και το όνομα που είχαν δώσει στο άστρο Regulus ήταν Sharru, που σήμαινε ο Βασιλιάς. Στην Αφροδίτη είχαν δώσει το όνομα Ishtar, την κύρια βαβυλωνιακή θεότητα και συνδεδεμένη με την θηλυκότητα. Έτσι, αστρολογικά ήταν μια σπουδαία σύνοδος.

Ίσως, το πιο σπουδαίο ενδιαφέρον σημάδι στους αρχαίους αστρολόγους ήταν ότι στις 14 Σεπτεμβρίου του 3 π.Χ. ο Δίας ήρθε σε σύνοδο με το άστρο Regulus, προχώρησε μπροστά, φάνηκε μετά να σταματάει και να κινείται ανάδρομα έως ότου πέρασε από το άστρο Regulus για 2η φορά. Αυτό συνέβη στις 17 Φεβρουαρίου του 2 π.Χ. και στις 8 Μαΐου του 2 π.Χ. πέρασε για 3η φορά. Αναμφισβήτητα ήταν θεϊκό σημάδι για τους αστρολόγους.

Τελικά, στις 17 Ιουνίου του 2 π.Χ. ο Δίας και η Αφροδίτη ήρθαν πάλι σε σύνοδο πλησίον του Regulus, τόσο κοντά που φαινόταν σαν ένα λαμπρό αστέρι στον ουρανό ακόμα και την ημέρα, έως ότου έδυσαν τα δύο άστρα προς δυσμάς (προς την πλευρά της Ιερουσαλήμ όπως φαινόταν από τη Βαβυλώνα).

Σύμφωνα με το σενάριο αυτό, το 3 π.Χ. πρέπει να εκδόθηκε το διάταγμα της απογραφής, ο θάνατος του Ηρώδη να συνέβη στις αρχές του 1 π.Χ. και άρα η γέννηση του Χριστού πρέπει να έγινε στα μέσα περίπου του 2 π.Χ

Καινοφανής ή υπερκαινοφανής αστέρας

Πρόκειται για θεωρία που ανέπτυξε πρώτος ο μεγάλος Γερμανός αστρονόμος και μαθηματικός Γιοχάνες Κέπλερ και έχει αρκετούς υποστηρικτές. Οι καινοφανείς (novae) και οι υπερκαινοφανείς (supernovae) αστέρες είναι εκρήξεις που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια ή προς το τέλος της ζωής ενός άστρου.

Το αποτέλεσμα είναι να αυξηθεί κατά χιλιάδες ή και εκατομμύρια φορές η φωτεινότητά τους και να γίνουν πλέον ορατά στο ανθρώπινο μάτι. Αν κάτι τέτοιο είχε συμβεί, οι Μάγοι θα μπορούσαν να το παρατηρήσουν πολύ εύκολα στον νυχτερινό ουρανό. Υπάρχουν, όμως, δύο «τρύπες» στη θεωρία του Κέπλερ.

Πρώτα από όλα, στα αρχεία της εποχής της γέννησης του Χριστού, τόσο των δυτικών αστρονόμων όσο και των σπουδαίων Κινέζων, δεν αναφέρεται πουθενά τέτοιο μεγάλο φαινόμενο, όπως θα ανέμενε κάποιος. Επιπλέον, στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο ο Ηρώδης παρουσιάζεται να μην γνωρίζει για το Άστρο που αναφέρουν οι Μάγοι.   Με δεδομένο ότι η θέαση των ουρανών την εποχή εκείνη ήταν ευκολότερη, λόγω της απουσίας τεχνητού φωτισμού τα βράδια, οι άνθρωποι, μάλλον, ήταν πιο εξοικειωμένοι με την εικόνα τους. Και επομένως, η ξαφνική παρουσία ενός τέτοιου αστέρα δεν γίνεται να πέρασε απαρατήρητη.

Μετεωρίτης

Οι μετεωρίτες είναι ουράνια σώματα που εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της Γης με αστρονομικές ταχύτητες και λάμπουν φωτεινά, καθώς καίγονται από τις τεράστιες θερμοκρασίες που προκαλεί αυτή η τριβή. Είναι τα γνωστά μας «πεφταστέρια» ή διάττοντες αστέρες, τα οποία θαυμάζουμε κάποια βράδια.

Ξέρουμε, λοιπόν, ότι οι μετεωρίτες είναι εύκολο να παρατηρηθούν. Αλλά και αυτή η θεωρία παρουσιάζει κάποια κενά. Πάντα με βάση το κατά Ματθαίον, οι Μάγοι ταξίδεψαν, ακολουθώντας το Άστρο, από την ανατολή στην Ιερουσαλήμ και από εκεί στη Βηθλεέμ, όπου σταμάτησε. Ένα πεφταστέρι, όμως, είναι ορατό μόνο λίγες στιγμές.

Επιπρόσθετα, οι μετεωρίτες μπορεί να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε σημείο του ουρανού, ενώ ο Ματθαίος κάνει λόγο για αστέρι στην ανατολή. Και τέλος, ένας μετεωρίτης δεν είναι ένα τόσο σπάνιο φαινόμενο ώστε οι Μάγοι να συνδυάσουν την εμφάνισή του με τον ερχομό του Βασιλιά των Ιουδαίων.

Κομήτης

Η θεωρία ότι το Άστρο της Βηθλεέμ ήταν κομήτης είναι από τις πιο πειστικές, αφού κατά κανόνα εμφανίζονται στην ανατολή και η παρουσία και κίνησή τους στον ουρανό διαρκεί για ικανοποιητικό διάστημα.

Υπάρχει και πάλι, όμως, πρόβλημα. Πριν από 2 και πλέον χιλιάδες χρόνια και μέχρι τον Μεσαίωνα, οι κομήτες θεωρούνταν οιωνοί δεινών και καταστροφών και όχι χαρμόσυνων συμβάντων. Άρα είναι μάλλον παράλογο να υποθέσουμε ότι οι Μάγοι ακολούθησαν έναν κομήτη για να βρουν το μέρος γέννησης του Μεσσία.

Αλλά ακόμα και αν παραβλέψουμε το παραπάνω, πάλι με βάση τις γνώσεις μας και τα αρχεία της εποχής, κανένας κομήτης δεν φαίνεται ότι ήταν ορατός τα έτη που υπολογίζουμε ότι ο Ιησούς ήρθε στον κόσμο. Έτσι, παρά τα υπέρ της στοιχεία, η υπόθεση ότι το Άστρο ήταν κομήτης, δεν συγκεντρώνει αρκετές πιθανότητες.

Μεταβλητός ή Επαναληπτικός Καινοφανής αστέρας

Μία σχετικά νέα θεωρία του Βρετανού αστρονόμου Mark Kidger προτείνει ότι το Άστρο της Βηθλεέμ δεν είναι άλλο από τον αστέρα DO Aquilae. Κατά τον Kidger, o DO Aquilae είναι ένας επαναληπτικός καινοφανής (recurrent nova) αστέρας. Δηλαδή, εκρήγνυται και αλλάζει τα επίπεδα φωτεινότητάς του ανά σύντομα διαστήματα.

Με βάση το παραπάνω, ο Kidger υποθέτει ότι ο DO Aquilae βίωσε μία φωτεινή έκρηξη την περίοδο πριν τη γέννηση του Χριστού. Πράγματι, τα αρχεία των Κινέζων αστρονόμων καταγράφουν μία έκρηξη καινοφανούς αστέρα το 5 π.Χ., γεγονός που ενισχύει τη θεωρία του Βρετανού επιστήμονα.

Αλλά, πέραν του ότι το 5 π.Χ. δεν θεωρείται, πλέον, από τους περισσότερους ειδικούς ως πιθανή ημερομηνία γέννησης του Ιησού, μία πρόσφατη μελέτη, καταρρίπτει τη θεωρία, παρουσιάζοντας αποδείξεις ότι ο συγκεκριμένος αστέρας εξερράγη μόλις το 1925 και μάλιστα, δεν είναι τόσο φωτεινός ώστε να παρατηρηθεί εύκολα.

Αναδημοσίευση: physics4u.gr