Λαγάνα: Το ψωμί της Καθαράς Δευτέρας

Η λαγάνα είναι ο άζυμος άρτος (ψωμί), . παρασκευάζεται χωρίς προζύμι, ο οποίος φτιάχνεται με παραδοσιακό τρόπο στην Ελλάδα μόνο μια μέρα του χρόνου, την Καθαρή Δευτέρα, ενώ το όνομά της προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό "λάγανον", μια πλακωτή ζύμη που παρασκευάζεται από αλεύρι και νερό και σηματοδοτεί την έναρξη της νηστείας της Μεγάλης Σαρακοστής.

Η λαγάνα αναφέρεται ως έδεσμα σε πολλά κείμενα της Αρχαιότητας.

Τέτοιος άρτος πρόχειρος χρησιμοποιήθηκε από τους  Ισραηλίτες κατά τη νύχτα της Εξόδου τους από την Αίγυπτο υπό την αρχηγία του Μωυσή. Από τότε επιβαλλόταν από το Μωσαικό  Νόμο για όλες τις ημέρες της εορτής του Πάσχα, μέχρι που ο Χριστός στο τελευταίο του Πάσχα ευλόγησε τον ένζυμο άρτο.

Ας δούμε την ιστορία της λαγάνας όπως την γράφει η Μαρία Γκιοτδφεση και μια εύκολη συνταγή για λαγάνα

* * *

Η ιστορία της λαγάνας διατρέχει όλη τη διατροφική παράδοση από την αρχαιότητα  μέχρι σήμερα. Ο Αριστοφάνης στις "Εκκλησιάζουσες" λέει  "Λαγάνα πέττεται" δηλ ."Λαγάνες γίνονται". Ο δε Οράτιος στα κείμενά του αναφέρει τη λαγάνα ως "Το γλύκισμα των φτωχών". Το έθιμο της λαγάνας παρέμεινε αναλλοίωτο ανά τους αιώνες και συνηθίζεται να παρασκευάζεται με μεράκι από τον αρτοποιό της γειτονιάς, τραγανή λαχταριστή και σουσαμένια και καταναλώνεται κατά την Καθαρά Δευτέρα, την Πρωτονήστιμη Δευτέρα της Σαρακοστής. Η ονομασία της "Καθαρά" προήλθε από τη συνήθεια που είχαν οι νοικοκυρές το πρωί της ημέρας αυτής, να πλένουν με ζεστό νερό και στάχτη όλα τα μαγειρικά σκεύη, ως "ημέρα κάθαρσης". Στη συνέχεια τα κρεμούσαν στη θέση τους όπου και παρέμεναν μέχρι τη λήξη της νηστείας. Επίσης κατά την ημέρα αυτή εξέρχονταν όλοι οικογενειακώς στην ύπαιθρο και έστρωναν κάτω στη γη και έτρωγαν νηστίσιμα φαγητά όπως χαλβά, ελιές, ταραμά και λαγάνα.

Από την Καθαρά Δευτέρα προετοιμάζεται ο άνθρωπος μετά τις εορτές και την καλοφαγία των Απόκρεων, να καθαρίσει την ψυχή και το σώμα του για να φτάσει στο τέρμα δηλ. στο Πάσχα και να αναστηθεί ξανά με την Ανάσταση του Κυρίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η λαγάνα που έχει το σχή­μα της "κυρα-Σαρακοστής",που παριστάνει μια μακριά γυναίκα που έχει ένα σταυρό στο κεφάλι, δεν έχει στόμα γιατί είναι  όλο νηστεία.Τα χέρια της είναι σταυρωμένα για τις προσευχές, έχει επτά πόδια που συμβολίζουν τις επτά εβδομάδες της νηστείας. Έθιμο που συνηθιζόταν για να μετρούν το χρόνο κατά την περίοδο της Σαρακοστής ήταν κάθε Σάββατο να κόβουν το ένα πόδι και το τελευταίο το έκοβαν το Μ.Σάββατο όπου το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο ή σε ένα καρύδι και όποιος το έβρισκε ήταν ο τυχερός της επόμενης χρονιάς.

Η νόστιμη και λαχταριστή για όλους μας λαγάνα είναι ένα προιόν άξιο σεβασμού και με πραγματική πλούσια ιστορία, θα είναι μεγάλη απώλεια για τις επερχόμενες γενεές να ξεχάσουν τις παραδόσεις μας, να ξεχάσουν τις παλιές σαρακοστιανές μυρουδιές. Οι αρτοποιοί της γειτονιάς πιστοί στις παραδόσεις μας παρασκευάζουν την Καθαρά Δευτέρα τη λαγάνα συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση του εθίμου, ώστε οι νέες γενεές να έχουν την ευκαιρία να ακούσουν, να μυρίσουν και να γευτούν τη Σαρακοστή γιατί οι Σαρακοστιανές μυρωδιές είναι έμμεσοι φορείς μιας βαθιάς πνευματικότητας.

Εύκολη συνταγή για λαγάνα

ΥΛΙΚΑ

600 γρ. αλεύρι για όλες τις χρήσεις

20 γρ. μαγιά

4 κουταλιές ελαιόλαδο

λίγο σουσάμι

1 κουταλάκι αλάτι

2 ποτήρια χλιαρό νερό

ΕΚΤΕΛΕΣΗ

• Παίρνουμε ένα μεγάλο μπωλ και κοσκινίζουμε σιγά σιγά το αλεύρι μας.
• Παράλληλα, ρίχνουμε τη μαγιά στο χλιαρό νερό και την ανακατεύουμε καλά να γίνει ένα ομοιογενές διάλυμα.
• Ρίχνουμε σιγά σιγά το διάλυμα της μαγιάς στο κέντρο του αλευριού.
• Προσθέτουμε αλάτι, και αρχίζουμε το ζύμωμα. Εδώ θέλει λίγη μαστοριά: πρέπει να κάνουμε κυκλικές κινήσεις ώστε να παίρνουμε το αλεύρι από τα τοιχώματα του μπωλ. Συνεχίζουμε μέχρι να έχουμε μια μαλακιά και εύπλαστη ζύμη.
• Τέλος, ρίχνουμε στη ζύμη της λαγάνας το ελαιόλαδο και αφήνουμε το μπωλ για 25 λεπτά σε ζεστό μέρος για να φουσκώσει η ζύμη. Επειτα πλάθουμε τη λαγάνα στο σχήμα που θέλουμε.
• Στη συνέχεια, παίρνουμε ένα ταψί, στρώνουμε λαδόκολλα και τοποθετούμε την λαγάνα. Τρυπάμε ελαφρά με ένα πηρουνι την επιφάνεια της λαγάνας και περιχύνουμε λίγο σουσάμι.
• Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο για 20 λεπτά στους 180 βαθμούς ή μέχρι να δούμε τη λαγάνα να ροδοκοκκινίζει.
• Η λαγάνα της Καθαρής Δευτέρας είναι έτοιμη!

Αναδημοσίευση: ellinwnparadosi.blogspot.com και supersyntages.gr

Πηγή: newsbomb.gr