Πώς θα τρέφονται 10 δισεκατομμύρια άνθρωποι σε λίγα χρόνια;

Πώς θα τρέφονται 10 δισεκατομμύρια κάτοικοι που θα έχει η γη το 2050; Θα έχει εξασφαλιστεί η διατροφική ποιότητα και παράλληλα θα έχουν μειωθεί οι ανισότητες, δεδομένου ότι τουλάχιστον 821 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από χρόνιο υποσιτισμό;

* * *

Η σίτιση ενός ολοένα αυξανόμενου πληθυσμού με υγιεινά και βιώσιμα τρόφιμα, θα είναι αδύνατη χωρίς να μετασχηματισθούν οι διατροφικές συνήθειες, να βελτιωθεί η παραγωγή των τροφίμων και να μειωθούν τα διατροφικά απορρίμματα, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της επιτροπής EAT-Lancet.

Ταυτόχρον, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, οι κυβερνήσεις στον κόσμο θα πρέπει να βγάζουν 185.000 ανθρώπους από την πείνα, κάθε μέρα και για τα επόμενα 12 χρόνια, προκειμένου να επιτύχουν τους παγκόσμιους στόχους για την εξάλειψη της πείνας και του υποσιτισμού έως το 2030.

Η εξάλειψη της πείνας στον κόσμο είναι ένας από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ, που ενέκριναν το 2015 τα κράτη μέλη και δεσμεύτηκαν να τον επιτύχουν μέσα σε 15 χρόνια. Όμως τα πιο πρόσφατα στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών δείχνουν πως η πείνα αυξάνεται τα τρία τελευταία χρόνια, με 821 εκατομμύρια ανθρώπους να αντιμετωπίζουν το φάσμα της πείνας το 2017.

Με αυτά τα δεδομένα οι ειδικοί των Ηνωμένων Εθνών απευθύνουν έκκληση στις κυβερνήσεις να επενδύσουν στις δημόσιες πολιτικές που συνεπικουρούνται από επενδύσεις και νέες τεχνολογίες, οι οποίες μπορούν να επισπεύσουν την πρόοδο στην αντιμετώπιση της πείνας.

Ανεξάρτητα από την ανισότητα και την ανάγκη καταπολέμησής της πάντως, μέχρι το 2050, ο κόσμος θα απαιτήσει σχεδόν διπλάσια τροφή από ό, τι σήμερα, ενώ ταυτόχρονα θα χρειάζεται 50% περισσότερη ενέργεια και 40% περισσότερο νερό για να τραφεί.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, θα υπάρχει σοβαρή έλλειψη γεωργικής έκτασης αλλά ήδη πολλοί τρόποι διερευνώνται. Όπως οι πειραματικές καλλιέργειες μέσα στις πόλεις (οριζόντιες στις ταράτσες ή κάθετες πάνω στους τοίχους) που πραγματοποιούνται ήδη σε 50 χώρες. Αλλά και μέσα στις ερήμους, μέσα στα δάση ή στην τούνδρα. Και άλλα μέσα υπάρχουν για να επεκταθούν οι καλλιέργειες ώστε να τραφούν όλο και περισσότεροι άνθρωποι με σεβασμό παράλληλα στο περιβάλλον: πάνω στους ωκεανούς (θαλάσσια αγροκτήματα) ή μέσα σε υπόγειες σήραγγες όπως ήδη γίνεται στο Λονδίνο.

Σε κάθε περίπτωση η παραγωγή χωρίς την κατανάλωση πρόσθετων πόρων - για να μην επιδεινωθεί η κλιματική αλλαγή - θα είναι δύσκολη. Επιστήμονες σε όλο τον πλανήτη εργάζονται για να απαντήσουν στη νέα πραγματικότητα. Το γεγονός είναι ότι, προκειμένου να αποφευχθεί η επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής, η καλλιεργούμενη γη δεν πρέπει να αυξηθεί. Κανένα νέο κομμάτι τροπικού δάσους δεν πρέπει να εκκαθαριστεί για να ανοίξει δρόμο για νέα πεδία, σύμφωνα με το σχέδιο του ΟΗΕ. Κάθε πρόσθετη θερμίδα πρέπει, συνεπώς, να δημιουργηθεί σε υπάρχοντα χωράφια και βοσκοτόπους. Μπορεί να ακούγεται αντιφατικό, αλλά σύμφωνα με τον ΟΗΕ, προκειμένου να παράγει μακροπρόθεσμα τρόφιμα με βιώσιμο τρόπο, θα χρειαστεί πιο εντατική γεωργία.

Οι νέες τεχνολογίες μπορούν να προσφέρουν μια διέξοδο από αυτό το δίλημμα, βοηθώντας τους αγρότες να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ υψηλών αποδόσεων και φιλικών προς το περιβάλλον διαδικασιών. Τρεις επιστήμονες εξηγούν στο Spiegel, πώς αυτό το αγροτικό κατόρθωμα είναι δυνατό και παρέχουν παραδείγματα για το πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί αυτό:

Επιστήμονες δίνουν παραδείγματα-μοντέλα

Ο Donald Ort έγραψε τη διδακτορική του διατριβή για τις βιοχημικές διεργασίες των φυτών. Σήμερα είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Illinois. Σύμφωνα με μια αξιολόγηση από την εταιρεία Clarivate Analytics, είναι ένας από τους σημαντικότερους ερευνητές παγκοσμίως.

Η Rebecca Bart διευθύνει μια ομάδα ερευνητών στο ιδιωτικό, μη κερδοσκοπικό κέντρο επιστήμης Donald Danforth στο St. Louis και ειδικεύεται σε ασθένειες των φυτών που μπορούν να καταστρέψουν ολόκληρες συγκομιδές.

Ο Jean-Michel Ané έχει διδακτορικό δίπλωμα στη κυτταρική και μοριακή βιολογία και είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Wisconson-Madison. Η εστίασή του είναι στην κατανόηση συμβιωτικών σχέσεων μεταξύ φυτών και μικροβίων που θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν το λίπασμα.

Η τέχνη της φωτοσύνθεσης

Ο Donald Ort δεν επιδιώκει να δώσει νέες δυνατότητες στα φυτά, αλλά να τα «εκπαιδεύσει», χρησιμοποιώντας τις ικανότητες που έχουν ήδη, δηλαδή τη φωτοσύνθεση. Τα φυτά παράγουν την ενέργεια τους από το φως και το διοξείδιο του άνθρακα.

Κανονικά, τα φυτά χρησιμοποιούν περίπου το 5% του διαθέσιμου ηλιακού φωτός, λέει ο Ort. Το υπόλοιπο είναι άχρηστο για τη φωτοσύνθεση - τουλάχιστον μέχρι τώρα. «Υποθέτουμε ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέχρι και το 20% του φωτός. Αυτό είναι ένα τεράστιο δυναμικό και μπορεί να διπλασιάσει τις αποδόσεις των φυτών».

Η ιδέα είναι να ενισχυθεί η φωτοσύνθεση,η διαδικασία μέσω της οποίας τα φυτά αξιοποιούν την ηλιακή ακτινοβολία προκειμένου να μετατρέψουν το διοξείδιο του άνθρακα που δεσμεύουν από την ατμόσφαιρα σε σάκχαρα. Γι’ αυτό οι ερευνητές πειραματίζονται με το φυτικό ένζυμο rubiscο, πάνω στο οποίο δεσμεύεται το διοξείδιο του άνθρακα.

 «Αλλάζοντας το rubisco ώστε να απομακρύνει μόνο το CO2 από τον αέρα, μετατρέπεται σε έναν ιερό αγρότη», λέει ο Ort. Ένας αριθμός ερευνητικών ομάδων εργάζονται λοιπόν σε αυτό το ζήτημα. Αν ο Ort και οι συνάδελφοί του πετύχουν, θα ήταν ένας πολλά υποσχόμενος τρόπος για να αυξηθεί η απόδοση των καλλιεργειών.

Η λύση της μανιόκα

Ακόμα και τα πιο αποδοτικά φυτά δεν βοηθούν πολύ εάν καταστραφούν από ασθένειες. Εκεί έρχεται η Rebecca Bart. Διερευνά πώς οι ιοί διεισδύουν στα φυτά και προσπαθούν να βρουν τρόπους να εμποδίσουν αυτούς τους μηχανισμούς. Μία από τις περιοχές εστίασής της είναι τα φυτά μανιόκα, τα οποία θεωρούνται σημαντικό τρόφιμο σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες.

Η κασσάβα ή αλλιώς μανιόκα ή μανιότη είναι ένα λαχανικό και συγκεκριμένα μια ρίζα, που καταναλώνεται ευρέως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η μανιόκα είναι η τρίτη μεγαλύτερη πηγή υδατανθράκων στις τροπικές περιοχές, μετά το ρύζι και τον αραβόσιτο.

«Τα φυτά αυτά μεγαλώνουν σε μέρη όπου δεν θα περίμενε κανείς, δεν απαιτούν πράσινο και δεν χρειάζονται καν λιπάσματα», λέει η Bart. Σε όλο τον κόσμο, σχεδόν 300 εκατομμύρια τόνοι μανιόκας συλλέγονται κάθε χρόνο, αν και το γεγονός ότι είναι τόσο ευαίσθητα στις ιογενείς λοιμώξεις είναι ένα σοβαρό ζήτημα.

Μία από τις πιο επικίνδυνες ασθένειες για τη μανιόκα είναι η Cassava Brown Streak Disease (CBSD). Ο ιός την καταστρέφει υπόγεια, χωρίς να επηρεάζει το ίδιο το φυτό. Δεδομένου ότι συχνά δεν εντοπίζεται, μπορεί να καταστρέψει ολόκληρες συγκομιδές - με αποτέλεσμα την οικονομική καταστροφή για τους αγρότες.

Η Bart και η ομάδα της έχουν περάσει χρόνια έρευνας με σκοπό να τροποποιήσουν τα γονίδια των φυτών για να τους δώσουν ένα «φυσικό» αμυντικό μηχανισμό κατά του ιού.

Ο βασιλιάς των λιπασμάτων

Η βιώσιμη γεωργία αποκλείει τη χρήση υπερβολικά πολλών λιπασμάτων, τα οποία μπορούν να μολύνουν το έδαφος και το νερό. Αυτός είναι ο σκοπός για τον οποίο ο Jean-Michel Ané εργάζεται, ώστε να είναι περιττά τα τεχνητά λιπάσματα με βάση το άζωτο. Έτσι επικεντρώνεται σε φυτά που μεγαλώνουν χωρίς λιπάσματα, επιδιώκοντας να μεταφέρει τις ικανότητές τους σε συμβατικούς κόκκους, χωρίς γενετική μηχανική.

«Σήμερα, τροφοδοτούμε το μισό κόσμο με συνθετικά λιπάσματα», λέει ο Ané. Η παραγωγή βασίζεται στη διαδικασία Haber-Bosch, στην οποία αντλείται άζωτο από την ατμόσφαιρα. «Αυτό όμως απαιτεί ορυκτά καύσιμα, και μια ακριβή σε κόστος διαδικασία». Για παράδειγμα, το 30% του κόστους της καλλιέργειας σιταριού δαπανάται για λίπασμα. Εν τω μεταξύ, υπάρχουν φυτά που αναπτύσσονται φυσικά με πολύ λιγότερες τεχνητές θρεπτικές ουσίες. Όπως η σόγια, για παράδειγμα. Μόνο το 5% του κόστους της καλλιέργειας σόγιας δαπανάται για λίπασμα. Αυτό είναι δυνατό επειδή τα φυτά ζουν συμβιωτικά με βακτήρια που αντλούν άζωτο από τον αέρα.

Οι μικροοργανισμοί ζουν στις ρίζες των σπόρων σόγιας και βοηθούν στο να καταστεί το άζωτο χρησιμοποιήσιμο για το φυτό.»Θα ήταν ευκολότερο εάν μπορούσαμε να διδάξουμε τα φυτά πώς να παράγουνε αυτό το ένζυμο απευθείας στα κύτταρα τους», λέει ο Ané.

Ετσι οι επιστήμονες επί του παρόντος επικεντρώνονται σε ένα παλιό στέλεχος του καλαμποκιού που έχει τελειοποιήσει την αυτο-γονιμοποίηση. «Αυτά τα φυτά είναι εξαιρετικά από κάθε άποψη», λέει ο Ané. Ο ιθαγενής πληθυσμός στο Μεξικό καλλιεργεί τα φυτά αυτά σε εδάφη με ε υψόμετρο 1.500 έως 2.000 μέτρα και δεν τα γονιμοποιεί.

Μελέτες έχουν δείξει ότι το γιγαντιαίο αυτό καλαμπόκι, καθώς φτάνει τα 6 μέτρα, όπως και οι σπόροι σόγιας καταφέρνουν να μην χρειάζονται λιπάσματα, σε αντίθεση με το συμβατικό καλαμπόκι.

«Η ικανότητα του αρχαίου καλαμποκιού μπορεί και θέλουμε να αναπαραχθεί σε άλλες ποικιλίες μας», λέει ο Ané. Ο ερευνητής εκτιμά ότι η αναπαραγωγή θα διαρκέσει πέντε έως δέκα χρόνια. Είναι δύσκολο να πούμε σήμερα εάν τα φυτά θα είναι σε θέση να επιβιώσουν εξ ολοκλήρου χωρίς λιπάσματα. «Αλλά μπορούμε τουλάχιστον να μειώσουμε σοβαρά τις ποσότητες», λέει.

 Αναδημοσίευση: tvxs.gr