Eπιστολή των μοναχών του Άγιου Όρους στον Χίτλερ

Τον Απρίλιο του 1941 τα ναζιστικά στρατεύματα εισέβαλαν στα ελληνικά εδάφη. Η Θεσσαλονίκη έγινε η πρώτη μεγάλη πόλη της Ελλάδας που έπεσε στα χέρια των δυνάμεων του Άξονα. Η γερμανική επίθεση αναστάτωσε τους μοναχούς του Άγιου Όρους.

 Ο διοικητής τους πρότεινε να κρυφτούν τα κειμήλια των μονών και να φυγαδευτούν μοναχοί με αντιστασιακή δράση. Πολλές μονές έκρυψαν πολύτιμα κειμήλια σε κατακόμβες.

* * *

Στις 26 Απριλίου, μια μέρα πριν να μπουν τα γερμανικά στρατεύματα στην Αθήνα, η ιερά επιστασία του Αγίου Όρους έστειλε μια επιστολή στη Γερμανία, με παραλήπτη τον Χίτλερ. Τον παρακαλούσαν να λάβει την Αθωνική χερσόνησο υπό την «υψηλήν προστασίαν και κηδεμονίαν» του. Παράλληλα, ζητούσαν από τον Θεό να προσφέρει στον γερμανό δικτάτορα «υγείαν και μακροημέρευσιν».

Συγκεκριμένα η επιστολή ανάφερε:

«Εν Αγίω Όρει τη 13/26 Απριλίου 1941.

Προς την Αυτού Εξοχότητα
τον Αρχικαγκελλάριον του ενδόξου Γερμανικού Κράτους
Κύριον Αδόλφον Χίτλερ εις Βερολίνον.

• Εξοχότατε, Οι βαθυσεβάστως υποσημειούμενοι Αντιπρόσωποι των Είκοσιν Ιερών Βασιλικών Πατριαρχικών και Σταυροπηγιακών Μονών του Αγίου Όρους Αθω, λαμβάνομεν την εξαιρετικήν τιμήν ν’ απευθυνθώμεν προς την Υμετέραν Εξοχότητα και παρακαλέσωμεν Αυτήν θερμώς, όπως, ευαρεστημένη, αναλάβη υπό την Υψηλήν προσωπικήν Αυτής προστασίαν και κηδεμονίαν τον Ιερόν τούτον Τόπον, του οποίου Ηγούμενοι και αντιπρόσωποι τυγχάνομεν, διαδεχομένη εν τούτω τους ιδρυτάς και Ευεργέτας του Ιερού τούτου Τόπου Βυζαντινούς Αυτοκράτορας και διαδόχους τούτων.
    Το Άγιον Όρος, Εξοχώτατε, συνέστη εις Πανορθόδοξον μοναχικήν πολιτείαν, εις ήν ανέκαθεν διαβιούν εν αγαστή ομονοία μοναχοί ακωλύτως προσερχόμενοι από διάφορα ορθόδοξα Έθνη, κατά τον Θ΄ μ.Χ. αιώνα, πνευματικώς μεν εξαρτωμένων από του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, πολιτικώς δε αυτοδιοικούμενον υπό της Ιεράς Συνάξεως των Αντιπροσώπων των Είκοσιν Ιερών και Κυριάρχων Μονών και πολιτειακώς υπαγομένων υπό την προστασίαν και κηδεμονίαν των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων και των διαδόχων Αυτών.
    Το Αυτονομιακόν τούτο πολίτευμα περιεθριγκώθη δι’ αλλεπαλλήλων τυπικών και Χρυσοβούλων των ιδρυτών και ευεργετών των Ιερών μονών Βυζαντινών Αυτοκρατόρων Βασιλείου του Μακεδόνος (882), Ιωάννου Τσιμισκή (972), Κωνσταντίνου Μονομάχου (1046), Στεφάνου Δουσάν (1346) και άλλων Σλαύων, Ουγγροβλάχων Ηγεμόνων και των μετέπειτα Σουλτανικών Φιρμανίων τελευταίως δε υπό του Καταστατικού Χάρτου του 1926, ούτινος δύο αντίτυπα εσωκλείομεν.
    Το ουτωσί καθιερωθέν προνομιακόν και αυτοδιοίκητον καθεστώς του Ιερού τούτου Τόπου, αποτελέσαν αντικείμενον συζητήσεων και επικυρώσεων διαφόρων διεθνών συνθηκών περιεθριγκώθη τέλος, διά του 62ου άρθρου της Βερολινείου συνθήκης του έτους 1878, έχοντος ούτω, οι μοναχοί του Όρους Αθω οθενδήποτε και αν κατάγωνται θα διατηρήσωσι τα κτήματα και τα πρότερα αυτών δικαιώματα και θ’ απολαύωσιν, άνευ ουδεμιάς εξαιρέσεως, πλήρους ισότητος δικαιωμάτων και προνομίων.
    Των εν Αγίω Όρει ενασκουμένων Μοναχών, ανεξαρτήτως τόπου προελεύσεως και Εθνικότητος, σκοπός και αποστολή καθ’ όλον τον υπερχιλιετή βίον του Αγίου Όρους, υπήρξεν η διατήρησις, προαγωγή και εξασφάλισις των Ιερών αυτού σκηνωμάτων, η διά της ακαταπονήτου φιλεργίας των εν αυτώ ενασκουμένων μοναχών καλλιέργεια της τε εκκλησιαστικής και κλασσικής φιλολογίας και καλλιτεχνίας, ο ασκητικός βίος και η διηνεκής προσευχή υπέρ του σύμπαντος κόσμου.
    Την διατήρησιν του καθεστώτος τούτου της αυτονόμου μοναχικής πολιτείας, ικανοποιούντος πλήρως άπαντας τους εν Αγίω Όρει ενασκουμένους ανεξαρτήτως εθνικότητος Ορθοδόξους μοναχούς και εναρμονιζόμενοι προς τον σκοπόν και την αποστολήν αυτών, παρακαλούμεν και ικετεύομεν θερμώς την Υμετέραν Εξοχότητα όπως αναλάβη υπό την υψηλήν προστασίαν και κηδεμονίαν Αυτής.
    Τον Βασιλέα των Βασιλευόντων και Κύριον των Κυριευόντων εξ όλης ψυχής και καρδίας ικετεύοντες, όπως επιδαψιλεύση τη Υμετέρα Εξοχότητι υγείαν και μακροημέρευσιν επ’ αγαθώ του ενδόξου Γερμανικού Έθνους. Υποσημειούμεθα βαθυσεβάστως».

Η επιστολή ήταν για χρόνια άγνωστη μέχρι που ο θεολόγος Γιώργος Μουστάκης τη βρήκε σε ρωσικά αρχεία και τη μετέφρασε το 1963.

Η εγκυρότητά της επιβεβαιώθηκε και από την επίσημη έκδοση της Αρχιεπισκοπής της Ελλάδας «Μνήμες και Μαρτυρίες από το 1940 και την Κατοχή».

Σύμφωνα με το βιβλίο, η επιστολή συντάχθηκε ύστερα από υπόδειξη γερμανού ταγματάρχη που είχε μεταβεί με ένοπλο σώμα και τον Περιφερειακό Φρούραρχο Λαγκαδά στη Μονή Βατοπεδίου. Όπως αναφέρει, οι Αγιορείτες το έκαναν για να προστατέψουν τις μονές από τους Βούλγαρους που μπήκαν ως κατακτητές σε περιοχές της Μακεδονίας, μετά από συμφωνία με τη Γερμανία. Ο γερμανός ταγματάρχης τους είπε ότι η γερμανική κυβέρνηση θα μπορούσε να τους διασφαλίσει την ασφάλεια που επιζητούσαν.

Η βουλγαρική κατοχή

Λίγες μέρες νωρίτερα, στις 20 Απριλίου η Ανατολική Μακεδονία και η Δυτική Θράκη είχαν περιέλθει στη βουλγαρική ζώνη κατοχής, χωρίς καν να πραγματοποιήσουν κάποια μάχη. Σε αυτές τις περιοχές οι Βούλγαροι ακολουθούσαν πολιτική εξόντωσης και αφελληνισμού. Είχαν στόχο την πλήρη εκβουλγαρισμό της περιοχής. Έτσι, προχώρησαν σε απελάσεις ελλήνων ιερέων και την αντικατάστασή τους από βούλγαρους κληρικούς, η εκκλησιαστική περιουσία πέρασε στα χέρια του βουλγαρικού κράτους, ενώ πολλοί ναοί και μοναστήρια λεηλατήθηκαν. Επέβαλαν το βουλγαρικό εορτολόγιο και να γίνονται οι τελετές στη βουλγαρική γλώσσα. Έτσι, πιθανότατα οι Αγιορείτες φοβήθηκαν ότι κάτι αντίστοιχο θα συνέβαινε και αλλού. Ο Χίτλερ φαίνεται πως αποδέχτηκε το αίτημα των μοναχών του Άγιου Όρους. Στις αρχές του Μαΐου οι εφημερίδες της Θεσσαλονίκης διακήρυσσαν ότι το Άγιον Όρος ήταν πλέον υπό γερμανική προστασία. Όταν τον Μάιο οι Βούλγαροι προσπάθησαν να φτάσουν στον Άθω, οι Γερμανοί τους απέτρεψαν. Οι μοναχοί της Μονής Αγίου Παντελεήμονος στον Άθω, που είναι γνωστή και ως ρωσικό μοναστήρι, κρέμασαν στην αίθουσα με τα πορτραίτα και μια φωτογραφία του Χίλτερ.

Γερμανικό φιλμ της δεκαετίας του ΄40 έδειχνε την επίσκεψη γερμανών αξιωματικών στο Άγιον Όρος και στο ρωσικό μοναστήρι, όπου είχε κρεμαστεί το πορτραίτο του Χίτλερ.

 Δείτε το ιστορικό ντοκουμέντο

Μερικούς μήνες αργότερα, έστειλαν και άλλη επιστολή προς τον Χίτλερ στην οποία του έδιναν συγχαρητήρια για τις νίκες του στα εδάφη της Σοβιετικής Ένωσης.

Η επιστολή έγραφε:

«Ανοικτή Επιστολή Ιεράς Επιστασίας

Προς την Αυτού Εξοχότητα

Αρχηγόν του Γ΄

Ράιχ Αδόλφον Χίτλερ

Ημείς οι 20 εκλεγμένοι αντιπρόσωποι των ισάριθμων ιερών μονών των αποτελουσών την Μοναστικήν Πολιτείαν του Αγιωνύμου Όρους Άθω δημοσιεύομεν εις επήκοον πάντων την ανοικτήν ταύτην συγχαρητήριον επιστολήν διά τάς κατά των Σοβιετικών νίκας σας. Καί αγαλλόμενοι κραυγάζομεν εν θαυμασμώ: Έπεσεν το Ζιτομίρ καί εσώθη η Χριστιανοσύνη.

Κύριος ο Θεός κρατύνη την υμετέραν εξουσίαν εις έτη πλείστα. Οι 20 αντιπρόσωποι της ενιαυσίου συνάξεως των 20 κυριάρχων μονών της Αθωνικής Πολιτείας».

Το προπαγανδιστικό δημοσίευμα

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής κυκλοφορούσε στη Θεσσαλονίκη η φιλοαξονική εφημερίδα «Νέα Ευρώπη», η οποία προπαγάνδιζε τη νίκη της ναζιστικής Γερμανίας. Σε δημοσίευμα της εφημερίδας στις 6 Ιουνίου 1943 οι ναζιστές παρουσιάζονταν ως υπερασπιστές του χριστιανισμού και ανέφερε ότι η Σύνοδος του Άγιου Όρους εμπιστευόταν τις γερμανικές δυνάμεις, καθώς προστάτευαν τη χώρα από την αθεΐα.

Ο τίτλος του δημοσιεύματος της φιλοαξονικής εφημερίδας «Νέα Ευρώπη»,
στην οποία αναφερόταν ότι η ιερά επιστασία του Άγιου Όρους ευλογούσε
τα όπλα των γερμανών στρατιωτών

Συγκεκριμένα, έγραφε: «Η Σύνοδος της Ιεράς Κοινότητος του Αγίου Όρους Άθω ευχαριστεί τας γερμανικάς αρχάς κατοχής εν Ελλάδι εγκαρδιότατα δια την περιφρούρησιν και την αναγνώρισιν των αρχαίων δικαιωμάτων της ιεράς κοινότητος ήτις υποστηρίζεται παντιοτρόπως υπό των γερμανικών αρχών κατοχής.

Με βαθείαν συγκίνησιν παρηκολουθήσαμεν τον ηρωικό αγώνα των γερμανικών και συμμάχων τμημάτων δια την απελευθέρωσιν της Ρωσίας από τον άθεον Μπολσεβικισμόν. Παντού όπου εισέρχονται τα γερμανικά τμήματα αναζωπυρούνται και πάλι η θρησκευτική ζωή και ηχούν εκ νέου τα σήμαντρα των εκκλησιών. Η Γερμανία και οι σύμμαχοί της ανέλαβον την περιφρούρησιν του χριστιανισμού της Εσπέριας από της αθεΐας. Συμφώνως προς τους Λόγους του Λυτρωτού δεν είναι δυνατόν ποτέ να παραμείνη νικητής, ο άθεος Αντίχριστος. Η Ιερά Κοινότης του Αγίου όρους Άθω εμπιστεύεται δια τούτο εις την νίκην των προμάχων του χριστιανισμού, του Γερμανικού Ράιχ και των συμμάχων του. Επικαλείται την ευλογίαν του ουρανού επί τα νικηφόρα όπλα του Φύρερ και αποστέλλει εις τους απελευθερωθέντας πιστούς των ανατολικών περιοχών τους πλέον εγκάρδιους ειλικρινείς ευχάς δια την ευημέριαν των».

Οι Γερμανοί στο Άγιον Όρος

Το ενδιαφέρον των Γερμανών για την περιουσία των μονών του Άγιου Όρους φάνηκε από τους πρώτους κιόλας μήνες της κατοχής. Τον Ιούνιο του 1941 στη χερσόνησο του Άθω έφτασαν γερμανοί επιστήμονες με επικεφαλής τον βυζαντινολόγο του Πανεπιστημίου στο Μόναχο, Φραντζ Ντόλγκερ. Μελέτησαν τα χειρόγραφα που υπήρχαν στις βιβλιοθήκες των μονών. Έβγαλαν συνολικά 1.900 φωτογραφίες από τα χειρόγραφα και τους «θησαυρούς» του Άγιου Όρους.

Το πορτραίτο του Χίτλερ στη Μονή Αγίου Παντελεήμονος

Το φθινόπωρο του ίδιου έτους η ναζιστική οργάνωση Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg που είχε σκοπό την οικειοποίηση πολιτιστικών αγαθών των κατακτημένων περιοχών, προσπάθησε να τα πάρει. Όμως, δεν τα κατάφερε. Ο Ντόλγκερ ισχυρίστηκε ότι δεν είχε ενημερωθεί και ότι όταν το έμαθε διέταξε την γερμανική στρατιωτική αστυνομία να μην επιτρέψει στην Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg να μπει στο Άγιο Όρος. Ωστόσο, δεν έχει επιβεβαιωθεί ότι ο Ντόλγκερ εμπόδισε το σχέδιο κλοπής των κειμηλίων. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πρώην διοικητής του Άγιου Όρους Δημήτρης Τσάμης στο βιβλίο του «Άγιον Όρος. Προσέγγιση στην πρόσφατη ιστορία του» ανέφερε ότι ίσως το σχέδιο απόσπασης της περιουσίας του Άγιου Όρους διακόπηκε εξαιτίας της κακής τροπής που άρχισαν να παίρνουν τα πράγματα για τους Γερμανούς εκείνη την περίοδο. Έγραφε: «Ίσως δεν είναι άσχετο με την τροπή του πολέμου και με τα προβλήματα που είχαν να αντιμετωπίσουν οι Γερμανοί στη Νοτιοανατολική Ευρώπη μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας».

Αναδημοσίευση: mixanitouxronou.gr