Στη ΓΗ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΙΑΣ, ο Μπαράκ Ομπάμα διηγείται με τη δική του φωνή την απίστευτη οδύσσεια ενός νεαρού άντρα που ξεκίνησε αναζητώντας την ταυτότητά του, για να καταλήξει να γίνει ο ηγέτης του ελεύθερου κόσμου, περιγράφοντας με συγκλονιστικές προσωπικές λεπτομέρειες τόσο την πολιτική του παιδεία όσο και τις σημαντικότερες στιγμές της πρώτης θητείας αυτής της ιστορικής προεδρίας – μια εποχή δραστικών μεταβολών και δραματικών αναταραχών.
Στο βιβλίο ο κ. Ομπάμα κάνει αναφορά και για την Ελληνική κρίση. Μιλάει για την ανάμιξή του, καθώς κάνει κρίνει και γεγονότα τα οποία ζήσαμε.
Έχει ενδιαφέρον να δούμε το απόσπασμα αυτό, από τη προδημοσίευση του βιβλίου σΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο της 14ης Νοεμβρίου. Οι επισημάνσεις, έντονα γράμματα, είναι δικές μου.
• • •
Δεν είχαμε το περιθώριο να είμαστε παθητικοί παρατηρητές αυτής της κατάστασης. Τα προβλήματα στην Ευρώπη ήταν ένα βαρίδι για την αμερικανική ανάκαμψη: Στο κάτω κάτω, η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος μας και οι αμερικανικές και ευρωπαϊκές χρηματαγορές ήταν αλληλεξαρτώμενες. Σχεδόν όλο το 2009, ο Τιμ και εγώ προτρέπαμε τους Ευρωπαίους να δράσουν πιο αποφασιστικά για την ανάταξη των οικονομιών τους. Τους συμβουλεύαμε να ξεκαθαρίσουν τα ζητήματα των τραπεζών τους μια και καλή (τα «στρες τεστ» που είχαν εφαρμόσει οι ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ στα χρηματοπιστωτικά τους ιδρύματα ήταν τόσο άρπα κόλλα που κάποιες ιρλανδικές τράπεζες χρειάστηκαν κρατική διάσωση λίγους μόνο μήνες αφού τα είχαν περάσει με επιτυχία). Πιέζαμε τις χώρες της ΕΕ που είχαν πιο υγιή δημοσιονομικά να εφαρμόσουν πολιτικές τόνωσης σαν τις δικές μας, προκειμένου να δώσουν ώθηση στις επενδύσεις και να αυξήσουν την καταναλωτική ζήτηση σε ολόκληρη την ήπειρο.
Ο δρόμος της δημοσιονομικής λιτότητας
Εμείς τα λέγαμε, εμείς τα ακούγαμε. Αν και οι ευρωπαϊκές χώρες θεωρούνται προοδευτικές σύμφωνα με τα αμερικανικά δεδομένα, οι μεγαλύτερες οικονομίες της ηπείρου είχαν όλες σχεδόν κεντροδεξιές κυβερνήσεις, εκλεγμένες με δεσμεύσεις να ισοσκελίσουν προϋπολογισμούς και να κάνουν φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις μάλλον, παρά να αυξήσουν τις κρατικές δαπάνες. Η Γερμανία, ειδικά - ο πραγματικός οικονομικός κινητήρας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η χώρα-μέλος με τη μεγαλύτερη επιρροή - εξακολουθούσε να θεωρεί τη δημοσιονομική ορθότητα ως την απάντηση σε κάθε οικονομικό πρόβλημα. Όσο περισσότερο γνώριζα την Άνγκελα Μέρκελ, τόσο περισσότερο τη συμπαθούσα· την έβρισκα στιβαρή, έντιμη, με οξεία αντίληψη και εκ φύσεως ευγενική. Αλλά είχε επίσης συντηρητικό χαρακτήρα, και ήταν ταυτόχρονα έμπειρη πολιτικός που ήξερε τους ψηφοφόρους της, και όποτε προέβαλλα τον ισχυρισμό ότι η Γερμανία έπρεπε να δώσει το παράδειγμα αυξάνοντας τις δαπάνες για υποδομές ή μειώνοντας φόρους, εκείνη τον απέρριπτε ευγενικά αλλά σταθερά. «Για κοίτα, Μπαράκ, νομίζω ότι αυτή μάλλον δεν είναι η καλύτερη μέθοδος για εμάς» έλεγε, κάνοντας μια μικρή γκριμάτσα, σαν να της είχα προτείνει κάτι ελαφρώς απρεπές.
Ο Σαρκοζί δεν μπορούσε να λειτουργήσει ως αντίβαρο. Κατ' ιδίαν, εκφραζόταν ευνοϊκά για την ιδέα της οικονομικής τόνωσης, δεδομένου του υψηλού ποσοστού ανεργίας της Γαλλίας («Μην ανησυχείς, Μπαράκ… θα την πείσω την Άνγκελα, θα δεις»). Αλλά του ήταν δύσκολο να κάνει μεταβολή και να εγκαταλείψει τις δημοσιονομικά συντηρητικές θέσεις που είχε υιοθετήσει στο παρελθόν, και από όσο μπορούσα να δω, δεν ήταν αρκετά οργανωμένος ώστε να μπορέσει να εκπονήσει ένα ξεκάθαρο σχέδιο για την ίδια του τη χώρα, πόσο μάλλον για την Ευρώπη.
Και μολονότι ο πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας, ο Γκόρντον Μπράουν, συμφωνούσε μαζί μας για την ανάγκη να ενισχύσουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις τις βραχυπρόθεσμες δαπάνες, το Εργατικό Κόμμα του έχασε την πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο τον Μάιο του 2010, και ο Μπράουν αντικαταστάθηκε από τον ηγέτη των Συντηρητικών, τον Ντέιβιντ Κάμερον. Ο Κάμερον, απόφοιτος του Ήτον, λίγο πάνω από τα σαράντα, με νεανικό παρουσιαστικό και μια επιμελημένη χαλαρότητα (σε κάθε διεθνή διάσκεψη, το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να βγάλει το σακάκι του και να λύσει τη γραβάτα), είχε εντυπωσιακή αντίληψη των ζητημάτων, ευφράδεια, και την αβίαστη αυτοπεποίθηση ενός ανθρώπου που δεν τον είχε ζορίσει ποτέ ιδιαίτερα η ζωή. Προσωπικά τον συμπαθούσα, ακόμη κι όταν κονταροχτυπιόμασταν, και για τα επόμενα έξι χρόνια απέβη ένας συνεργάσιμος εταίρος σε πολλά διεθνή ζητήματα, από την κλιματική αλλαγή (πίστευε στα επιστημονικά δεδομένα) και τα ανθρώπινα δικαιώματα (ήταν υπέρμαχος του δικαιώματος γάμου των ατόμων του ίδιου φύλου) ως τη βοήθεια προς τις αναπτυσσόμενες χώρες (καθ' όλη τη διάρκεια της θητείας του, κατάφερνε να δεσμεύει το 1,5 τοις εκατό του προϋπολογισμού της Μεγάλης Βρετανίας για βοήθεια προς άλλα κράτη, ποσοστό σημαντικά μεγαλύτερο από ό,τι θα μπορούσα ποτέ εγώ να αποσπάσω από το Κογκρέσο). Στα ζητήματα οικονομικής πολιτικής, ωστόσο, ο Κάμερον δεν απομακρυνόταν από τη φιλελεύθερη ορθοδοξία, έχοντας υποσχεθεί στους ψηφοφόρους του ότι η πλατφόρμα της μείωσης των ελλειμμάτων και του περιορισμού των κρατικών υπηρεσιών - σε συνδυασμό με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και ενίσχυση του εμπορίου - θα οδηγούσαν τη Βρετανία σε μια νέα εποχή ανταγωνιστικότητας.
Αντ' αυτού, όπως αναμενόταν, η βρετανική οικονομία βυθίστηκε βαθύτερα στην ύφεση.
Ελλάδα: δυναμίτης σε αποθήκη πυρομαχικών
Ο πεισματικός ενστερνισμός της λιτότητας ως λύσης από τους κυριότερους Ευρωπαίους ηγέτες, παρ' όλες τις περί του αντιθέτου ενδείξεις, ήταν τουλάχιστον αποκαρδιωτική. Αλλά με όλα αυτά που είχα στο κεφάλι μου, δεν μπορώ να πω ότι έχανα τον ύπνο μου για την κατάσταση στην Ευρώπη. Αυτό άρχισε να αλλάζει τον Φεβρουάριο του 2010, όμως, όταν μια κρίση δημόσιου χρέους στην Ελλάδα άρχισε να απειλεί να διαλύσει την Ευρωπαϊκή Ένωση - και έβαλε εμένα και το οικονομικό μου επιτελείο να τρέχουμε για να αποτρέψουμε άλλον έναν γύρο παγκόσμιου οικονομικού πανικού.
Τα οικονομικά προβλήματα της Ελλάδας δεν ήταν τίποτε καινούργιο. Επί δεκαετίες, η χώρα μαστιζόταν από χαμηλή παραγωγικότητα, έναν διογκωμένο και αναποτελεσματικό δημόσιο τομέα, μαζική φοροδιαφυγή και μη βιώσιμες συνταξιοδοτικές υποχρεώσεις. Παρ' όλα αυτά, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000, οι διεθνείς χρηματαγορές χρηματοδοτούσαν ευχαρίστως τα διαρκώς αυξανόμενα ελλείμματα της Ελλάδας, όπως ακριβώς πιο πριν χρηματοδοτούσαν ευχαρίστως τα βουνά από στεγαστικά δάνεια υψηλού κινδύνου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μετά την κρίση της Γουόλ Στριτ, όμως, είχαν γίνει λιγότερο γενναιόδωρες. Όταν μια νεοεκλεγείσα ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι το έλλειμμα του προϋπολογισμού θα υπερέβαινε κατά πολύ τις προηγούμενες εκτιμήσεις, οι μετοχές των ευρωπαϊκών τραπεζών έκαναν βουτιά και οι διεθνείς πιστωτές σταμάτησαν να δανείζουν την Ελλάδα. Η χώρα βρέθηκε ξαφνικά στο χείλος της χρεοκοπίας.
Υπό κανονικές συνθήκες, το να μη μπορεί μια μικρή χώρα να πληρώσει εγκαίρως τα χρέη της θα είχε περιορισμένες επιπτώσεις έξω από τα σύνορά της. Το ΑΕΠ της Ελλάδας ήταν περίπου όσο του Μέριλαντ, και άλλες χώρες που είχαν αντιμετωπίσει παρόμοια προβλήματα κατά κανόνα κατάφερναν να συνάψουν μια συμφωνία με τους πιστωτές και με το ΔΝΤ, η οποία τους επέτρεπε να αναδιαρθρώσουν το χρέος τους, να διατηρήσουν τη διεθνή τους φερεγγυότητα, και τελικά να ξανασταθούν στα πόδια τους.
Αλλά το 2010, οι οικονομικές συνθήκες δεν ήταν κανονικές. Η σύνδεση της Ελλάδας με την ήδη κλονισμένη Ευρώπη έκανε το πρόβλημα του δημόσιου χρέους της αντίστοιχο με μια δεσμίδα δυναμίτη με το φυτίλι αναμμένο μέσα σε αποθήκη πυρομαχικών. Επειδή ήταν μέλος της ενιαίας αγοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου εταιρείες και άτομα εργάζονται, ταξιδεύουν και εμπορεύονται σε ένα κοινό πλαίσιο ρυθμίσεων που υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα, τα οικονομικά προβλήματα της Ελλάδας μπορούσαν εύκολα να διαδοθούν παντού. Τράπεζες άλλων χωρών της ΕΕ ήταν από τους μεγαλύτερους δανειστές της Ελλάδας. Η Ελλάδα ήταν επίσης μία από τις δεκαέξι χώρες που είχαν υιοθετήσει το ευρώ, πράγμα που σήμαινε ότι δεν είχε δικό της νόμισμα το οποίο θα μπορούσε να υποτιμήσει, ούτε μπορούσε να ακολουθήσει ανεξάρτητη νομισματική πολιτική. Χωρίς ένα άμεσο, ογκώδες πακέτο διάσωσης από τους εταίρους της στην ευρωζώνη, η Ελλάδα ενδεχομένως δεν θα είχε άλλη επιλογή από το να εγκαταλείψει το κοινό νόμισμα, μια κίνηση άνευ προηγουμένου, με αβέβαιες οικονομικές συνέπειες. Ήδη, οι φόβοι της αγοράς για την Ελλάδα είχαν προκαλέσει μεγάλες εκτινάξεις στα επιτόκια που ζητούσαν οι τράπεζες από την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Ιταλία και την Ισπανία για να καλύψουν το δημόσιο χρέος τους. Ο Τιμ φοβόταν ότι μία ελληνική χρεοκοπία και/ ή έξοδος από την ευρωζώνη θα μπορούσε να κάνει τις ανήσυχες χρηματαγορές ουσιαστικά να αποκλείσουν πλήρως από χρηματοδότηση τις άλλες, μεγαλύτερες οικονομίες, προκαλώντας ένα σοκ στο χρηματοπιστωτικό σύστημα εξίσου άσχημο ή και χειρότερο από εκείνο που είχαμε μόλις περάσει.
«Είναι η ιδέα μου» ρώτησα τον Τιμ, αφού μου είχε εκθέσει διάφορα ανατριχιαστικά σενάρια «ή όντως πηγαίνουμε από τη μία κρίση κατευθείαν στην επόμενη;»
Το σχέδιο για τη διάσωση της Ελλάδας
Κι έτσι, στα καλά καθούμενα, η σταθεροποίηση της Ελλάδας έγινε ξαφνικά μία από τις κορυφαίες προτεραιότητες της οικονομικής και της εξωτερικής μας πολιτικής. Εκείνη την άνοιξη, σε κατ' ιδίαν συναντήσεις και σε τηλεφωνικές συνομιλίες, ο Τιμ κι εγώ ασκήσαμε ασφυκτική πίεση για να καταφέρουμε την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το ΔΝΤ να διαμορφώσουν ένα πακέτο διάσωσης αρκετά στιβαρό, ώστε να ηρεμήσει τις αγορές και να επιτρέψει στην Ελλάδα να αποπληρώσει τα χρέη της, βοηθώντας παράλληλα την ελληνική κυβέρνηση να καταρτίσει ένα ρεαλιστικό πλάνο για μείωση των διαρθρωτικών ελλειμμάτων της χώρας και για αποκατάσταση της οικονομικής ανάπτυξης. Προκειμένου να αποτραπεί το ενδεχόμενο διάδοσης της κρίσης στην υπόλοιπη Ευρώπη, συστήσαμε επίσης στους Ευρωπαίους να ορθώσουν ένα αξιόπιστο «τείχος προστασίας» - βασικά, ένα κοινό δανειακό ταμείο με αρκετή δύναμη πυρός, ώστε να δώσει στις χρηματαγορές τη βεβαιότητα ότι σε μία έκτακτη ανάγκη η ευρωζώνη θα στήριζε τα χρέη των μελών της.
Και πάλι, οι Ευρωπαίοι ομόλογοί μας είχαν διαφορετικές ιδέες. Για τους Γερμανούς, τους Ολλανδούς και πολλά άλλα μέλη της ευρωζώνης, οι Έλληνες ήταν οι ίδιοι υπαίτιοι των προβλημάτων τους, με την ανικανότητα των κυβερνήσεών τους και με τις σπάταλες συνήθειές τους. Μολονότι η Μέρκελ με διαβεβαίωσε ότι «δεν θα έχουμε μια δεύτερη Lehman» αφήνοντας την Ελλάδα να χρεοκοπήσει, τόσο η ίδια όσο και ο υπουργός της των Οικονομικών και οπαδός της λιτότητας, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, έδειχναν αποφασισμένοι να θέσουν ως όρο για την παροχή της όποιας βοήθειας ένα επιτίμιο ανάλογο του παραπτώματος, παρά τις προειδοποιήσεις μας ότι το υπερβολικό ξεζούμισμα της ήδη στραπατσαρισμένης ελληνικής οικονομίας θα ήταν αντιπαραγωγικό. Η πρόθεση να εφαρμόσουν αυτή την άτεγκτη δικαιοσύνη και να αποθαρρύνουν τον ηθικό κίνδυνο εκφράστηκε στην αρχική προσφορά των Ευρωπαίων: ένα δάνειο το πολύ 25 δισεκατομμυρίων ευρώ, που μετά βίας έφτανε για να καλυφθεί για κάνα δυο μήνες το ελληνικό χρέος, με όρους δραστικές μειώσεις συντάξεων, θεαματικές αυξήσεις φόρων και πάγωμα των μισθών του δημόσιου τομέα από την ελληνική κυβέρνηση. Μη θέλοντας να αυτοκτονήσει πολιτικά, η ελληνική κυβέρνηση είπε ευχαριστούμε, δεν θα πάρουμε, καθώς μάλιστα οι ψηφοφόροι της χώρας αντέδρασαν στην είδηση για την ευρωπαϊκή πρόταση με εκτεταμένες διαδηλώσεις και απεργίες.
Τα αρχικά ευρωπαϊκά σχέδια για το δημοσιονομικό τείχος προστασίας δεν ήταν πολύ καλύτερα. Το αρχικό ποσό που πρότειναν οι αρχές της ευρωζώνης για την κεφαλαιοποίηση του ταμείου - 50 δισεκατομμύρια ευρώ - ήταν επιεικώς ανεπαρκές. Σε μία τηλεδιάσκεψη με τους ομολόγους του, ο Τιμ χρειάστηκε να τους εξηγήσει ότι για να είναι αποτελεσματικό, το ταμείο θα έπρεπε να έχει τουλάχιστον δεκαπλάσιο μέγεθος. Οι αξιωματούχοι της ευρωζώνης επέμεναν επίσης ότι για να έχει πρόσβαση στο ταμείο μια χώρα, οι ομολογιούχοι της θα έπρεπε να υποστούν ένα υποχρεωτικό «κούρεμα» - δηλαδή, να δεχτούν ένα ποσοστό απώλειας των χρημάτων που τους οφείλονταν. Αυτό ήταν απολύτως κατανοητό· άλλωστε, το επιτόκιο που χρεώνουν οι πιστωτές σε ένα δάνειο υποτίθεται ότι καλύπτει τον κίνδυνο αδυναμίας πληρωμών από πλευράς του δανειολήπτη. Αλλά πρακτικά, οποιαδήποτε πρόβλεψη για κούρεμα θα έκανε το ιδιωτικό κεφάλαιο πολύ λιγότερο πρόθυμο να δανείσει κι άλλα χρήματα σε υπερχρεωμένες χώρες όπως η Ιρλανδία και η Ιταλία, ακυρώνοντας έτσι το νόημα του τείχους προστασίας.
Ελληνική κρίση: ένα γεωπολιτικό πρόβλημα
Για εμένα, όλη αυτή η ιστορία ήταν σαν τηλεοπτική επανάληψη των συζητήσεων που είχαμε στην Αμερική μετά την κρίση της Γουόλ Στριτ. Και μολονότι είχα ξεκάθαρη αντίληψη αναφορικά με το τι έπρεπε να κάνουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες, όπως η Μέρκελ και ο Σαρκοζί, κατανοούσα το πολιτικό αδιέξοδο στο οποίο βρίσκονταν. Άλλωστε, είχα ζήσει κι εγώ μεγάλα ζόρια προσπαθώντας να πείσω τους Αμερικανούς ψηφοφόρους ότι ήταν λογικό να δαπανήσουμε δισεκατομμύρια δολάρια από τους φόρους τους για τη διάσωση των τραπεζών και για να βοηθήσουμε άγνωστους ανθρώπους να μη χάσουν το σπίτι τους ή τη δουλειά τους μέσα στη δική μας χώρα. Η Μέρκελ και ο Σαρκοζί, πάλι, καλούνταν να πείσουν τους ψηφοφόρους τους ότι ήταν λογικό να διασώσουν με τα λεφτά τους ξένες χώρες.
Συνειδητοποίησα τότε ότι η ελληνική κρίση χρέους ήταν, εκτός από χρηματοοικονομικό, και γεωπολιτικό πρόβλημα, ένα πρόβλημα που εξέθετε τις ανεπίλυτες αντιφάσεις στην καρδιά της μακρόχρονης πορείας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Σε εκείνες τις ιλιγγιώδεις ημέρες μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, στα χρόνια της μεθοδικής αναδιάρθρωσης που ακολούθησαν, η μεγαλόπνοη αρχιτεκτονική αυτού του εγχειρήματος - η ενιαία αγορά, το ευρώ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και η γραφειοκρατία των Βρυξελών, εξουσιοδοτημένη να ορίζει πολιτικές ρύθμισης για ένα ευρύ πεδίο ζητημάτων - εξέφραζε την αισιοδοξία για τη δυνατότητα μιας πραγματικά ενωμένης ηπείρου, αποκαθαρμένης από τον τοξικό εθνικισμό που ήταν υπεύθυνος για αιώνες αιματηρών συγκρούσεων. Σε αξιοσημείωτο βαθμό, το πείραμα είχε πετύχει: Παραχωρώντας κάποια στοιχεία της κυριαρχίας τους, τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχαν απολαύσει ως αντάλλαγμα ένα επίπεδο ειρήνης και εκτεταμένης ευημερίας, που ίσως δεν έχει επιτευχθεί από καμία άλλη ανθρώπινη συλλογικότητα στην ανθρώπινη ιστορία.
Αλλά οι εθνικές ταυτότητες - οι διαχωρισμοί της γλώσσας, της κουλτούρας, της ιστορίας και του επιπέδου οικονομικής ανάπτυξης - είναι επίμονες πραγματικότητες. Και καθώς η οικονομική κρίση χειροτέρευε, όλες αυτές οι διαφορές που οι καλές εποχές είχαν συγκαλύψει τώρα έρχονταν στην επιφάνεια. Πόσο διατεθειμένοι ήταν οι πολίτες των πιο πλούσιων, των πιο παραγωγικών χωρών της Ευρώπης να αναλάβουν τις υποχρεώσεις ενός γειτονικού κράτους ή να δουν τα χρήματα από τους φόρους τους να αναδιανέμονται σε ανθρώπους εκτός των συνόρων τους; Θα δέχονταν οι πολίτες των χωρών που αντιμετώπιζαν οικονομικά προβλήματα τις θυσίες που τους επέβαλαν μακρινοί αξιωματούχοι, τους οποίους αισθάνονταν ξένους και η εξουσία των οποίων ήταν εν πολλοίς πέρα από τον έλεγχό τους; Όσο το ζήτημα της Ελλάδας φούντωνε, η δημόσια συζήτηση σε κάποιες από τις παλιότερες χώρες της ΕΕ, όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ολλανδία, πολλές φορές ξέφευγε από τα όρια της αποδοκιμασίας των πολιτικών της ελληνικής κυβέρνησης και εκτρεπόταν σε μία καταδίκη του ελληνικού λαού συνολικά - ότι είχαν μια πιο χαλαρή στάση απέναντι στην εργασία ή ότι ανέχονταν τη διαφθορά και θεωρούσαν βασικές υποχρεώσεις, όπως την πληρωμή των φόρων τους, απλώς προαιρετικές. Ή, όπως άκουσα έναν απροσδιόριστης εθνικότητας αξιωματούχο της ΕΕ να λέει σε κάποιον άλλον, ενώ έπλενα τα χέρια μου στην τουαλέτα, σε μια σύνοδο των G8:
«Αυτοί δεν σκέφτονται σαν εμάς».
Η τελική συμφωνίαμε ΕΕ και ΔΝΤ
Ηγέτες όπως η Μέρκελ και ο Σαρκοζί είχαν επενδύσει πάρα πολλά στην ευρωπαϊκή ενότητα για να μετέλθουν τέτοιων στερεοτύπων, αλλά το πολιτικό κλίμα μέσα στο οποίο δρούσαν υπαγόρευε να βαδίζουν επιφυλακτικά προς μια συμφωνία για ένα σχέδιο διάσωσης. Παρατήρησα ότι σπανίως ανέφεραν το γεγονός ότι οι γερμανικές και γαλλικές τράπεζες ήταν από τους μεγαλύτερους δανειστές της Ελλάδας, ή ότι μεγάλο μέρος του συσσωρευμένου χρέους των Ελλήνων είχε πάει για την αγορά γερμανικών και γαλλικών εξαγώγιμων προϊόντων - γεγονότα που θα μπορούσαν να καταστήσουν σαφές στους ψηφοφόρους τους το γιατί η διάσωση των Ελλήνων από τη χρεοκοπία ισοδυναμούσε με διάσωση των δικών τους τραπεζών και βιομηχανιών. Ίσως φοβόντουσαν ότι αυτή η παραδοχή θα έστρεφε την προσοχή των ψηφοφόρων από τις αποτυχίες των διαδοχικών ελληνικών κυβερνήσεων στις αποτυχίες των Γερμανών και Γάλλων αξιωματούχων που είχαν επιφορτιστεί με την ευθύνη της εποπτείας των τραπεζών. Ή ίσως φοβόντουσαν πως αν οι ψηφοφόροι τους αντιλαμβάνονταν πλήρως τις βαθύτερες συνέπειες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης - τον βαθμό στον οποίο το οικονομικό τους πεπρωμένο, καλό ή κακό, είχε δεθεί με το πεπρωμένο εκείνων που δεν είναι «σαν εμάς» - μπορεί και να μην την έβρισκαν τόσο ελκυστική προοπτική, τελικά.
Εν πάση περιπτώσει, στις αρχές Μαΐου πια, ο φόβος των χρηματαγορών έφτασε στο επίπεδο που ανάγκασε τους Ευρωπαίους ηγέτες να δουν την πραγματικότητα κατάματα. Συμφώνησαν σε ένα κοινό δανειακό πακέτο ΕΕ-ΔΝΤ, που θα επέτρεπε στην Ελλάδα να αποπληρώνει το χρέος της για τα επόμενα τρία χρόνια. Και αυτό το πακέτο περιείχε μέτρα λιτότητας, που όλοι ήξεραν ότι ήταν πολύ σκληρά για να μπορέσει να τα εφαρμόσει η ελληνική κυβέρνηση, αλλά τουλάχιστον έδιναν στις άλλες κυβερνήσεις της ΕΕ την πολιτική κάλυψη που χρειάζονταν για να το εγκρίνουν. Αργότερα την ίδια χρονιά, οι κυβερνήσεις της ΕΕ συμφώνησαν εκούσες άκουσες σε ένα τείχος προστασίας του μεγέθους που είχε προτείνει ο Τιμ, και χωρίς την πρόβλεψη για υποχρεωτικό «κούρεμα». Οι ευρωπαϊκές χρηματοπιστωτικές αγορές παρέμειναν σε κατάσταση παραζάλης για όλο το 2010, και η κατάσταση όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ιρλανδία, στην Πορτογαλία, στην Ισπανία και στην Ιταλία παρέμεινε επισφαλής. Χωρίς την πολιτική δύναμη να επιβάλουμε μία μόνιμη λύση στα θεμελιώδη προβλήματα της Ευρώπης, ο Τιμ κι εγώ ήμασταν αναγκασμένοι να αρκεστούμε στο ότι είχαμε συμβάλει να απενεργοποιηθεί προσωρινά άλλη μία βόμβα.
Όσο για τις επιπτώσεις της κρίσης στην αμερικανική οικονομία, η όποια φόρα είχε πάρει η ανάκαμψη στις αρχές του χρόνου τώρα κόπηκε απότομα. Τα νέα από την Ελλάδα έσπρωξαν το αμερικανικό χρηματιστήριο σε μια απότομη βουτιά. Η επιχειρηματική εμπιστοσύνη, όπως έδειχναν οι μηνιαίες μετρήσεις, έπεσε επίσης, καθώς οι νέες αβεβαιότητες έκαναν τις διοικήσεις των εταιρειών να αναβάλουν προγραμματισμένες επενδύσεις. Η έκθεση για την αγορά εργασίας του Ιουνίου επέστρεψε σε αρνητικό ισοζύγιο - και θα παρέμενε έτσι ως το φθινόπωρο.
Κι έτσι, το «καλοκαίρι της ανάκαμψης» πήγε περίπατο.
Αναδημοσίευση: tanea.gr
Πηγές: dimokratianews.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου