Έτσι ανατινάχτηκε ο Γοργοπόταμος

Κορυφαία πράξη της Εθνικής Αντίστασης και μια από τις εντυπωσιακότερες ενέργειες δολιοφθορών στην κατεχόμενη Ευρώπη, η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου πραγματοποιήθηκε τη νύχτα της 25ης προς 26η Νοεμβρίου του 1942.

• • •

Την επιχείρηση εκτέλεσαν αντάρτες του ΕΛΑΣ, με επικεφαλής τον Αρη Βελουχιώτη, αντάρτες του ΕΔΕΣ με επικεφαλής τον Ναπολέοντα Ζέρβα και Άγγλοι σαμποτέρ, με επικεφαλής το συνταγματάρχη Εντι Μάγιερς και υπαρχηγό τον ταγματάρχη Κρις Γουντχάουζ.

Η διακοπή της μοναδικής σιδηροδρομικής σύνδεσης Βορρά – Νότου στην Ελλάδα για έξι εβδομάδες, μείωσε σημαντικά τη διακίνηση πολεμοφοδίων και πρώτων υλών προς και από την Ελλάδα.

 

Άρης Βελουχιώτης και Ναπολέων Ζέρβας

δεν ήταν αυτή η μοναδική αποστολή τους.

Στόχος τους βασικά ήταν να ανοίξουν το δρόμο της εδραίωσης της στρατιωτικής παρουσίας των Αγγλων στην Ελλάδα.

Αλλωστε τα συμφέροντά τους διαπλέκονταν άμεσα μ' αυτά της άρχουσας τάξης και ενδιαφέρονταν οι Αγγλοι για το μεταπελευθερωτικό καθεστώς, με δεδομένο μάλιστα ότι την ηγεσία του λαϊκού απελευθερωτικού κινήματος είχε αναλάβει η εργατική τάξη με το Κόμμα της, και η συμμαχία της, το ΕΑΜ, ήταν πραγματικά η μόνη δύναμη αντίστασης που είχε ως στόχο μια άλλη Ελλάδα, του λαού της.

Αρχηγοί των Αγγλων σαμποτέρ ήταν οι Ε. Μάγιερς και Κρις Γουντχάουζ, δύο καθόλου τυχαίοι άνθρωποι, που διατέλεσαν αρχηγοί της αγγλικής στρατιωτικής αποστολής στο ελληνικό αντάρτικο, κάνοντας ό,τι ήταν δυνατό για την εδραίωση της βρετανικής κυριαρχίας πάνω στις ελληνικές υποθέσεις.

Οι Αγγλοι σαμποτέρ -και κυρίως οι αρχηγοί τους- από την πρώτη στιγμή που πάτησαν το πόδι τους στην Ελλάδα, έκαναν ό,τι ήταν δυνατό για να έρθουν σε επαφή με τον δικό τους άνθρωπο, τον Ναπ. Ζέρβα, έχοντας την πεποίθηση ότι αυτός και οι ανταρτικές του δυνάμεις ήταν αρκετές για να την εκτέλεση της αποστολής Harling.

Για το ΕΑΜ, όπως και τον ΕΛΑΣ, όχι μόνο δεν ήθελαν να έχουν ανάμειξη στην επιχείρηση ανατίναξης, αλλά αυτές τις λαϊκές οργανώσεις τις θεωρούσαν αντιπάλους των απώτερων σκοπών τους.

Αναγκάστηκαν όμως να συνεργαστούν μαζί τους όταν διαπίστωσαν ότι ο Ζέρβας όχι μόνο δε διέθετε της απαραίτητες δυνάμεις για την ανατίναξη της γέφυρας, άρα δεν μπορούσε να αναλάβει το όλο εγχείρημα, αλλά και οι δυνάμεις του ήταν πολύ μικρότερες απ' αυτές που διέθετε ο ΕΛΑΣ.

 

Η γέφυρα του Γοργοποτάμου σήμερα

Η οργάνωση και εκτέλεση της επιχείρησης

Η γέφυρα που τελικά επιλέχθηκε να ανατιναχτεί ήταν αυτή του Γοργοπόταμου.

Την επιχείρηση εκτέλεσαν εκατόν πενήντα αντάρτες του ΕΛΑΣ, με επικεφαλής τον Αρη Βελουχιώτη, εξήντα αντάρτες του ΕΔΕΣ με επικεφαλής τον Ναπολέοντα Ζέρβα και δώδεκα Αγγλοι σαμποτέρ, με επικεφαλής το συνταγματάρχη Εντι Μάγιερς και υπαρχηγό τον ταγματάρχη Κρις Γουντχάουζ.

Το σχέδιο ανατίναξης ήταν των Εγγλέζων και συγκεκριμένα του Ε. Μάγιερς, που ήταν ειδικός σ' αυτού του είδους τα σαμποτάζ.

Το σχέδιο όμως της επίθεσης για την κατάληψη της γέφυρας - έτσι ώστε να είναι δυνατή η ανατίναξή της - διατυπώθηκε από τον Αρη, που ο ίδιος υπαγόρευσε στον Κωστούλα Αγραφιώτη (Κώστα Καβρέτζο), στις 25 Νοέμβρηυ, λίγες ώρες πριν αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση, αφού προηγούμενα είχε απορριφθεί σχέδιο του Ζέρβα.

Στη διαταγή - όπως διασώθηκε από ιστορικές μαρτυρίες - προβλέπονταν τα εξής:

Το νότιο βάθρο της γέφυρας με φρουρά 80 Ιταλών και πλήρη οχύρωση ανέλαβε να καταλάβει τμήμα 60 ανταρτών του ΕΛΑΣ, με αρχηγό τον Κωστούλα.

Το βόρειο βάθρο της γέφυρας που φυλασσόταν από 30 Ιταλούς και είχε εγκαταστημένα δύο δίκαννα αντιαεροπορικά, ικανά να χρησιμοποιηθούν και κατά επίγειων στόχων, ανέλαβε τμήμα 20 ανταρτών του ΕΔΕΣ με επικεφαλής τους ανθυπολοχαγούς Παπαχρήστου και Πετροπουλάκη.

Την υπονόμευση και ανατίναξη της γέφυρας ανέλαβαν οι ειδικευμένοι Βρετανοί σαμποτέρ στους οποίους δόθηκε βοήθεια λίγων εκπαιδευμένων ανδρών του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ.

Επίσης, δυο ομάδες του ΕΛΑΣ, με 15 άνδρες η κάθε μία και ένα Βρετανό σαμποτέρ, ανέλαβαν να υπονομεύσουν τη σιδηροδρομική γραμμή ένα χιλιόμετρο περίπου προς το νότο κι ένα χιλιόμετρο προς το βορρά, έτσι ώστε να αποκλειστεί η δυνατότητα αποστολής ενισχύσεων στον εχθρό με τρένο.

Αρχηγός της μίας ομάδας τέθηκε ο Διαμαντής (Γιάννης Αλεξάνδρου) και της άλλης ο Ηρακλής (Κώστας Σκαρμούτσος). Μια ακόμη ομάδα 15 ΕΛΑΣιτών, με αρχηγό το Χρυσιώτη, ανέλαβε να καταστρέψει με βενζίνη την ξύλινη οδική γέφυρα του ποταμού για την περίπτωση που θα έκαναν την εμφάνισή τους από κει εχθρικές ενισχύσεις.

Μια ομάδα από οκτώ άνδρες του ΕΔΕΣ, με επικεφαλής τον υπασπιστή του Ζέρβα Μ. Μυριδάκη, ανέλαβε να εξουδετερώσει το πολυβολείο, που πιθανόν να υπήρχε. Στην περίπτωση που δεν υπήρχε πολυβολείο αποστολή της ήταν να ενισχύσει την ομάδα Κωστούλα. Επίσης, μια ακόμη ομάδα από δέκα άνδρες του ΕΔΕΣ ανέλαβε να πλευροκοπήσει τους Ιταλούς νοτιότερα της άμυνας του νότιου βάθρου.

Τέλος, γενική εφεδρεία ορίστηκε ομάδα 30 ανδρών του ΕΛΑΣ με αρχηγό το Δ. Δημητρίου - Νικηφόρο. Χρόνος έναρξης της επιχείρησης καθορίστηκε η 11η βραδινή και η γενική αρχηγία ανατέθηκε στο Ναπ. Ζέρβα.

Δυο μέρες μετά την ανατίναξη της γέφυρας οι Ιταλοί, σε αντίποινα, παίρνουν από τις φυλακές της Λαμίας 14 πατριώτες από τους οποίους 7 θα εκτελέσουν μπροστά στην γκρεμισμένη γέφυρα. Τους υπόλοιπους θα τους εκτελέσουν στα Καστέλλια της Παρνασίδας, μαζί με άλλους 10 κατοίκους.

Εν κατακλείδι, η επιχείρηση είχε αφυπνιστική δράση στον κατεχόμενο λαό, ενίσχυσε το ηθικό των ανταρτών, κατέδειξε τις δυνατότητες της ένοπλης δράσης κατά των κατακτητών και καταξίωσε τον αγώνα της Αντίστασης.

Η ανατίναξη της γέφυρας έγινε σύμβολο του αντιστασιακού αγώνα και μιας στιγμιαίας ομοψυχίας, εξ αιτίας της σύμπραξης των ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ, έστω για λόγους "πρακτικούς".

Από 1982, η επέτειος της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου καθιερώθηκε ως ετήσιος πανελλαδικός εορτασμός της Εθνικής Αντίστασης.

 

Έντι Μάγιερς

Η σημασία της επιχείρησης

Για τη σημασία που είχε η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, στις συνθήκες του Δευτέρου
Παγκοσμίου Πολέμου, έχουν γραφεί πολλά. Ο Ε. Μάγιερς, για παράδειγμα, σημειώνει:

"Ηταν πολύ σημαντικό να παρεμποδίσουμε με κάθε τρόπο τις προσπάθειες του εχθρού να ενισχύσει τις βάσεις του κατά μήκος της βορειοαφρικανικής ακτής, φέρνοντας προμήθειες διά θαλάσσης από τη Νότια Ευρώπη»7. Αλλά και οι Γερμανοί, σε απόρρητη επίσημη έκθεσή τους, που συνέταξαν στις 9/4/1943 επιτελείς του ειδικού γραφείου Αϊνς Τσε της Θεσσαλονίκης, αναφέρονται στα σαμποτάζ των ανταρτών γενικώς, καθώς και στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, θεωρώντας ότι επρόκειτο για ενέργειες «με σκοπό να παρεμποδίσουν την ομαλή λειτουργία της επιμελητείας και τις ενισχύσεις προς το γερμανικό εκστρατευτικό σώμα στη Βόρεια Αφρική από τις στρατοπεδευμένες στην Ελλάδα γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις".

Κρις Γουντχάουζ

Την αντίθετη ακριβώς άποψη διατυπώνει ο Χ. Φλάισερ: "Σχεδόν σε κάθε σχετικό βιβλίο - γράφει - συναντά κανείς το στερεότυπο ισχυρισμό, ότι η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου παρέλυσε την κύρια γραμμή εφοδιασμού του Ρόμελ για έξι αποφασιστικές εβδομάδες ή μάλιστα ότι σταμάτησε τον ίδιο στην "πορεία του για την Αλεξάνδρεια". Στην πραγματικότητα, η προέλαση του Ρόμελ είχε καθηλωθεί μήνες ενωρίτερα. Στις 25/11, η συμμαχική αντεπίθεση είχε επιτύχει την ανάκτηση ολόκληρης της Κυρηναϊκής, το Αφρικα Κορ του Ρόμελ είχε εκτοπισθεί ως την Ελ Αγκάιλα, τόσο μακριά δυτικά, ώστε ο εφοδιασμός μέσω της Ελλάδας δεν παίζει πλέον ρόλο. Ο ίδιος ο Χίτλερ εκφράζει στις 18/12/42, τη λύπη του για το "πόσο δυσάρεστη" ήταν η ανατίναξη της γέφυρας - αλλά μόνο σε ό,τι αφορούσε τον εφοδιασμό των στρατευμάτων στην Ελλάδα".

Σε κάθε περίπτωση, όπως σημειώνει ο Ριζοσπάστης, η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις δολιοφθοράς του Β` Παγκοσμίου Πολέμου. Η αξία της υπήρξε μεγάλη στον αγώνα του ελληνικού λαού κατά της τριπλής (γερμανικής, ιταλικής και βουλγαρικής) κατοχής, διότι αναπτέρωσε το ηθικό των απλών ανθρώπων, εξύψωσε το γόητρο των αντιστασιακών οργανώσεων, κυρίως του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, συνέβαλε στη μαζικοποίησή τους και έδωσε ώθηση στην εθνικοαπελευθερωτική πάλη του ελληνικού λαού. 

 

 

Αναδημοσίευση: news247.gr