Γράμμα στη «χαμένη γενιά» της χιλιετίας

Τα προβλήματα της γενιάς των σημερινών 30ριδων – 40ριδων που είδαν τον κόσμο ν’ αλλάζει. Και είχαν την ατυχία να αντιμετωπίσουν δύο κρίσεις την οικονομική προ δεκαετίας και την σημερινή υγειονομική (και την οικονομική που όλοι «οι ειδικοί» στα οικονομικά περιμένουν θα έλεγα) περιγράφει σε άρθρο του με τον ίδιο τίτλο στην «δημοκρατία» της Δευτέρας 4 Μαΐου ο Μιχάλης Ψύλος

* * *

Όταν συνομιλώ μέσω Skype με τις δύο κόρες μου - την 33χρονη που ζει στην Αθήνα και την 31χρονη στο Λονδίνο -, αυτό που μου επαναλαμβάνουν συνεχώς με την κρίση του κορωνοϊού είναι να προσέχω και να λαμβάνω πιο σοβαρές προφυλάξεις.

Από την πλευρά μου, ως εξηντάρης πατέρας, προσπαθώ να τις πείσω ότι η κρίση θα περάσει και τα πράγματα θα διορθωθούν, αλλά πρέπει να είμαστε έτοιμοι για όλα…

Τι άλλο θα μπορούσε, άραγε, να πει η δική μου μεταπολεμική γενιά στη γενιά της Χιλιετίας, στους Millennials, όπως αποκαλούνται; Τη γενιά που μεγάλωσε το 2000 και, πριν προλάβει να ανοίξει τα φτερά της, έζησε δύο τεράστιες κρίσεις: τη χρηματοπιστωτική του 2008-2018 και την πανδημία του κορωνοϊού του 2020 – έως άγνωστο πότε!

Οι Millennials ίσα που πρόλαβαν να ζήσουν μέσα από τα αθώα παιδικά μάτια τους την κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου, χωρίς να καταλαβαίνουν τι προηγήθηκε. Είδαν με τρόμο την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου στην Αμερική, τον πόλεμο στο Ιράκ. Και μετά ήρθε η οικονομική κρίση. Η γενιά των σημερινών 30άρηδων μπήκε στην εργασία κατά τη χειρότερη ύφεση μετά τη Μεγάλη Υφεση του 1929. Κολλημένοι οι περισσότεροι σε δουλειές με πολύ χαμηλά εισοδήματα, με πολλά αδιέξοδα.

Είναι η γενιά που δεν έχει ούτε διανοείται ότι θα αποκτήσει ιδιοκτησία, εκτός κι αν πρόκειται για κληρονομιά. Ζει στο νοίκι, προσπαθεί απλά να βρει δουλειά και όχι να κάνει καριέρα και δύσκολα σκέφτεται τον γάμο και την οικογένεια… Η ιδέα ότι θα απολαύσουν μια καλύτερη ποιότητα ζωής από τους γονείς τους φαντάζει γελοία στα μάτια τους. Αυτοί οι νέοι έζησαν και ζουν σημαδεμένοι από την αβεβαιότητα. Δεν είναι σε θέση να νιώσουν την ηρεμία μιας σταθερής εργασιακής σύμβασης. Ακόμη πιο δύσκολο επίσης να σκεφτούν να γίνουν γονείς.

Η ηλικία της μητρότητας καθυστερεί όλο περισσότερο: Οι γυναίκες που κάνουν το πρώτο τους παιδί γύρω στα 40 έχουν αυξηθεί στη νότια  Ευρώπη κατά 63% την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Ινστιτούτου Στατιστικής της Ισπανίας.

Αυτό που σκέφτονται οι Millennials είναι ότι θα είναι η πρώτη γενιά στη σύγχρονη Ιστορία που θα καταλήξει φτωχότερη από τους γονείς της.

«Εάν λάβουμε υπόψη την κατάσταση απασχόλησης που παραδοσιακά αντιμετωπίζουν οι νέοι, η καινούργια κρίση υγείας που βιώνουμε θα οδηγήσει  αυτή την ηλικιακή ομάδα στα… σχοινιά, αν κατάφερε ποτέ να ξεφύγει από αυτά» λέει ο Ισπανός καθηγητής Οικονομικών Επιστημών Ινμαχουλάδα Θεμπριάν.

Κι όμως! Ως επί το πλείστον, τα παιδιά της δεκαετίας του 1980 και του 1990 τα έκαναν όλα σωστά: Τα περισσότερα έκαναν καλές σπουδές, αποφεύγοντας μάλιστα στην πλειονότητά τους ως έφηβοι τη λογική της γενιάς Sex, Drugs & Rock & Roll. Αναζήτησαν σταθερές, ουσιαστικές θέσεις εργασίας και σταθερή, ουσιαστική σταδιοδρομία. Τι αντιμετώπισαν όμως στην Ελλάδα της ύφεσης; Οι μισοί από τους Millennials δεν μπόρεσαν να βρουν δουλειά στη διάρκεια των Μνημονίων, ένα μεγάλο ποσοστό -ίσως τα καλύτερα μυαλά- έφυγε στο εξωτερικό και οι υπόλοιποι, κακοπληρωμένοι ή και απλήρωτοι ακόμη, να προσπαθούν να επιβιώσουν με τη στήριξη της οικογένειας.

Με ένα ποσοστό ανεργίας 50%-60% στα χρόνια των Μνημονίων και στους περισσότερους να φαντάζει ανέφικτος ο μισθός των 800 ευρώ, οι Ελληνες και οι Ελληνίδες Millennials έβγαζαν δυστυχώς αληθινό έναν από τους πρωτεργάτες της καταστροφής του 2010, τον τότε επικεφαλής του ΔΝΤ Ντομινίκ Στρoς Καν, που μιλούσε για μια «χαμένη γενιά». Πολλοί ελπίζαμε τότε ότι ο Γάλλος «αγαπητικός της καμαριέρας» θα έκανε λάθος. Ίσως η ιστορία να μην είχε χαρούμενο τέλος για τα παιδιά μας, αλλά τουλάχιστον δεν θα είχε ήττες. Και εμφανίστηκε ο κορωνοϊός. Αρχικά ως μια τρελή κούρσα προς τον θάνατο και τώρα ως μια πρόβλεψη μιας νέας οικονομικής καταστροφής. Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά τι έρχεται! Μόνο νούμερα και αριθμούς ακούμε: Ύφεση 4%, ύφεση 8%, ύφεση έως 18%. Το μόνο σίγουρο είναι ότι τώρα έρχεται το δεύτερο χτύπημα. Μετά τον κορωνοϊό!

Οι «νέοι-ενήλικες» πλέον μπαίνουν στη φάση της νέας κρίσης -της τρίτης κατά σειρά- ήδη ευάλωτοι, ήδη άθλια αμειβόμενοι. Ένα μεγάλο ποσοστό των Millennials θα κινδυνεύσει να χάσει ακόμη και αυτή την κακοπληρωμένη δουλειά του.

Όπως λέει ο συγγραφέας Ραμίν Μοχαζερί, «μετά την πανδημία άλλωστε οι νεοφιλελεύθεροι ηγέτες θα συνεχίσουν να ανθίστανται στην επιβολή φορολογίας των πλουσίων, αντί να δώσουν στους φτωχούς θέσεις εργασίας.

Με την οικονομική καταστροφή, με τις πτωχεύσεις, το κλείσιμο επιχειρήσεων και τα μειωμένα φορολογικά έσοδα και ένα μεγάλο πλεόνασμα εργαζομένων που θα ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλον για όποιες θέσεις εργασίας είναι διαθέσιμες, η κατάσταση θα είναι εφιαλτική. Ειδικά για τους νεότερους Millennials ίσως να είναι οι πρώτοι που θα απολυθούν λόγω έλλειψης εμπειρίας, δεξιοτήτων και αρχαιότητας».

Ο  Εστεμπάν Μορένο, καθηγητής Κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης, λέει ότι «αυτή η γενιά έχει επηρεαστεί από δύο μεγάλες υφέσεις μέσα σε μια δεκαετία, κάτι άνευ προηγουμένου… «Αυτή η γενιά παγιδεύεται από την οικονομική κρίση με δραματικό τρόπο. Οι θέσεις εργασίας τους είναι από τις πιο ευάλωτες και, ως εκ τούτου, πολλές θα επηρεαστούν πρώτα από τους κανόνες της προσωρινής απασχόλησης και έπειτα από ένα αβέβαιο εγγύς μέλλον. Στην καλύτερη περίπτωση, αυτή η γενιά θα έχει βρεθεί αντιμέτωπη με τρεις κρίσεις». Για τη γενιά των 30άρηδων η πρόβλεψη του Γερμανού κοινωνιολόγου Ούλριχ Μπεκ φαντάζει πιο επίκαιρη από ποτέ: «Ζούμε σε μια κοινωνία κινδύνου».

Άρα τι; Σε τι μπορεί να ελπίζει αυτή η γενιά; Επιστροφή σε ποια κανονικότητα; Ατομική σωτηρία σε ένα σύστημα ανίκανο να αλλάξει; Είναι κρίσιμο για όλους μας πού θα οδηγηθούν οι Millennials. Αυτά λέω και στις κόρες μου…

Έχοντας εντυπωσιακές δεξιότητες και τις γνώσεις υψηλής τεχνολογίας, με τη δικτύωση στα κοινωνικά μέσα και τον ουσιαστικό ρόλο που μπορούν να παίξουν στην οικονομία, θα πρέπει να διαλέξουν κοινωνικό στρατόπεδο. Γιατί η Ιστορία έχει επανειλημμένα δείξει ότι οι οικονομικές κρίσεις δεν γίνονται πολιτικές που να αλλάζουν ριζικά τη ζωή μας έως ότου μια κρίσιμη μάζα ανθρώπων συνειδητοποιήσει ότι το ίδιο το σύστημα είναι σάπιο, αφόρητο και ανίκανο για ουσιαστική μεταρρύθμιση.