Γιατί πρέπει να μαθαίνουμε αρχαία ελληνικά;

Πολύ συχνά, σχεδόν καθημερινά θα λέγαμε, παρατηρείται το φαινόμενο της έκφρασης μίας απορίας των νέων όλων των τάξεων του γυμνασίου και του λυκείου: «Γιατί πρέπει να μάθω την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα;» Ακόμη, «Τι σχέση έχει με τη Νέα Ελληνική Γλώσσα». Τέλος, «Γιατί να τη μάθω αφού δεν τα χρησιμοποιώ στη σημερινή εποχή;» Θα λέγαμε πως εν μέρει τα ερωτήματα αυτά είναι δικαιολογημένα, λόγω της σημερινής κοινωνικής κατάστασης. Για να δούμε, λοιπόν, γιατί πρέπει να μαθαίνουμε αυτή τη γλώσσα.

* * *

 Αρχικά, πρέπει τονιστεί πως η αρχαία και η νέα ελληνική αποτελούν μία αδιάσπαστη ενότητα. Η αρχαία ελληνική είναι απλώς η ρίζα της νέας και όπως το φυτό αν ξεραθούν οι ρίζες του πεθαίνει, έτσι και με τη γλώσσα, η οποία αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό, αν δεν ασχολούμαστε με τη ρίζα της, θα ξεψυχήσει (για αυτό και η γλώσσα μας σήμερα έχει αλλοιωθεί δυστυχώς τόσο πολύ). Έτσι μπορούμε να μιλάμε για μία ενιαία ελληνική γλώσσα από την αρχαιότητα έως και σήμερα. Αυτή η διαχρονικότητα, δε συναντάται σε καμία άλλη χώρα του κόσμου.

 Στη συνέχεια, ο πλούτος που φυλάσσει η γλώσσα είναι ανεκτίμητος. Άμα επιχειρήσει κανείς να πάρει μία λέξη και να την μελετήσει προσεκτικά, θα μείνει έκπληκτος με τη μαγεία και την ομορφιά που κρύβει, παραδείγματος χάρη η λέξη "δημοκρατία" (<δῆμος + κρατέω-ῶ= ο λαός έχει την εξουσία), η λέξη "Ευρώπη" (<εὐρεῖς ὦπας= μεγάλα μάτια), η λέξη "Όμηρος" (<ὁ μή ὁρῶν= αυτός που δεν βλέπει) και πολλά άλλα. Παράλληλα, θα αντιληφθεί πως κάθε λέξη είναι σημαντική αφού καθρεφτίζει άπειρες εικόνες, ιδέες και αντιλήψεις. Εντυπωσιακά είναι επίσης και τα "χρώματα" που παίρνουν οι λέξεις ανάλογα με το ύφος και το περιβάλλον τους, λόγου χάρη ο Καβάφης στο ποίημά του "Στα 200 π.Χ." χρησιμοποιεί λέξεις αρχαιοπρεπείς, για να εκφράσει ειρωνεία (παντάπασι, περιωπής, στάσις). Όπως είπε και ο Raffaele Cantarella για την αρχαία ελληνική: «... Ο άπειρος πλούτος της λεξιλογικής παραδόσεως, η σχεδόν απεριόριστη δυνατότητα συνθέσεως, η σημασιολογική ακρίβεια των πολυάριθμων συνωνύμων, η απλότητα του κλιτικού συστήματος των ονομάτων και ο πλούτος του κλιτικού συστήματος των ρημάτων, το εναλλασσόμενο παιχνίδι των μορίων και των προθέσεων, η διαφάνεια της λογικής και συντακτικής δομής, το εύηχον και η μουσικότητα, τέλος, δημιούργησαν το πιο τέλειο όργανο που ο άνθρωπος έφτιαξε, για να εκφράσει τις σκέψεις του».

 Έπειτα, αντικατοπτρίζει την ελληνική φυσιογνωμία. Αν διαβάσουμε ένα αρχαίο κείμενο και το μεταφράσουμε, θα χρησιμοποιήσουμε πολύ περισσότερες λέξεις, για να αποδώσουμε μία μόνο λέξη. Επίσης, εάν δοκιμάσουμε να κάνουμε συντακτική ανάλυση σε μία περίοδο θα μείνουμε έκθαμβοι από το πόσο σωστά είναι τοποθετημένες οι λέξεις σε αυτή, ώστε να βγαίνουν καθαρά νοήματα. Στον αρχαίο λόγο, λοιπόν, υπάρχει απλότητα, λιτότητα, λακωνικότητα και με μία λέξη η τελειότητα, για την οποία πρώτοι οι Έλληνες άρχισαν να αγωνίζονται.

 Επιπλέον, αντανακλά τον ένδοξο μας πολιτισμό, ο οποίος είχε φτάσει σε σχεδόν τέλειο βαθμό. Κάθε λογής τέχνημα, είτε σχετίζεται με τη λογοτεχνία (Ομηρικά έπη), το θέατρο, την ποίηση, τις θετικές επιστήμες, είτε με την αρχιτεκτονική και τα λοιπά, εκφράζει ιδέες και συναισθήματα. Ιδιαίτερα να σταθούμε στους φιλόσοφους και τα γνωμικά τους, που με τις αξίες και τα ιδανικά που προβάλλουν, διαμορφώνουν πρότυπα ζωής. Το σημαντικότερο, βέβαια από αυτά, είναι αυτό του ελεύθερου ανθρώπου και αυτό συνεπάγεται με τη σημαντικότατη επινόηση του πολιτεύματος της δημοκρατίας. Σύμφωνα με αυτό ο άνθρωπος πρέπει όχι μόνο να είναι ελεύθερος στο σώμα, αλλά και στο νου. Πρέπει, επίσης, να σέβεται πρώτα από όλα τον εαυτό του και έπειτα όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους-να είναι υπεύθυνος. Έτσι θα πραγματοποιήσει και τον έμφυτο στόχο του - να γίνει τέλειος, πάντα βέβαια με τη βοήθεια του Μεγαλοδύναμου. Επομένως, δημιουργήσαμε αυτόν τον πολιτισμό γιατί είμαστε ελεύθεροι... ποιος άλλος λαός είχε την ελευθερία; Ο Παρθενώνας μας αντικατοπτρίζει την ελεύθερη σκέψη και πρωτοτυπία των Αρχαίων, την ηθικότητα και την τιμιότητα και επιβάλλεται με αυτό τον τρόπο, ενώ οι πυραμίδες των Αιγυπτίων επιβάλλονται με τον όγκο τους, διότι τις έκτισαν σκλάβοι.

 Η ιστορία μας είναι και αυτή σημαδεμένη από τη γλώσσα αυτή. Εάν αναλογιστούμε πως υπήρξε η διεθνής γλώσσα στα Βασίλεια που δημιούργησε επίπονα ο Μέγας Αλέξανδρος και σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο, ότι χρησιμοποιήθηκε σε πλήθος πινακίδων που αποτελούν ιστορικά τεκμήρια, ότι οι μεγάλοι ιστορικοί, φιλόσοφοι, μαθηματικοί και λοιποί τη χρησιμοποίησαν, για να δημιουργήσουν τα συγγράματά τους, θα κατανοήσουμε τη δόξα και το μεγαλείο που φέρει. Έτσι, θα πρέπει να νιώθουμε υπερηφάνεια όταν διαβάζουμε, για παράδειγμα, Όμηρο ή Θουκυδίδη.

 Επίσης, η αρχαία ελληνική άσκησε μεγάλη επιρροή στο ρωμαϊκό πολιτισμό, ο οποίος αποτέλεσε τη βάση της διαμόρφωσης του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί η προέλευση της λατινικής γλώσσας, στην οποία βασίστηκε η δημιουργία των επιμέρους ευρωπαϊκών γλωσσών. Η λατινική, λοιπόν, προέκυψε από το χαλκιδικό αλφάβητο (μία μορφή του αρχαίου ελληνικού), το οποίο μετέδωσαν οι Χαλκιδείς στους ιταλικούς πληθυσμούς, όταν κατά το β' ελληνικό αποικισμό, μετανάστευσαν στην Κάτω Ιταλία. Επίσης, η Αγία Γραφή, το πιο διάσημο βιβλίο που σπάει σχεδόν κάθε χρόνο τα ρεκόρ πωλήσεων, γράφτηκε στην αρχαία ελληνική. Παράλληλα, ο ίδιος ο Χριστιανισμός πρώτα δουλεύτηκε από τους Έλληνες και έπειτα απλώθηκε στην Ευρώπη. Επομένως, η ρίζα του πολιτισμού των Ευρωπαίων όλων είναι ο αρχαίος ελληνικός στοχασμός και η τέχνη, γι’ αυτό δεν μπορεί να τα αγνοεί κανείς, αν θέλει να αισθάνεται πως πνευματικά ανήκει στην Ευρώπη.

 Τέλος, είναι υποχρέωση όλων των Ελλήνων να τη μάθουν. Με αυτόν τον τρόπο τιμούμε τους ένδοξους προγόνους μας, γνωρίζουμε καλύτερα την εθνική μας ταυτότητα και γινόμαστε περήφανοι για την ελληνική μας φύση. Παράλληλα, είναι ανάγκη να γνωρίζουμε τις ρίζες μία γλώσσας (της νέας ελληνικής) που κινδυνεύει να χαθεί, αφού μόνο 2.000.000 άνθρωποι την μιλούν σε όλο τον κόσμο. Ζούμε επίσης στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι να εξαλειφθούν οι επιμέρους πολιτισμοί των χωρών και να δημιουργηθεί ένας ενιαίος. Αντιλαμβάνεστε τον κίνδυνο για τον ελληνικό, μακραίωνο πολιτισμό; Αυτό είναι ο στόχος τους... να εξαφανίσουν τον ωραιότερο πολιτισμό. Σε αυτό το σημείο, λοιπόν, πρέπει να τονιστεί πως είμαστε υπεύθυνοι, εμείς οι Νεοέλληνες, για τη συνέχεια και τη ζωή της ιδιοσυγκρασίας μας∙ και γιατί όχι, με πρότυπα τους ένδοξους πρόγονούς μας να δημιουργήσουμε κάτι ακόμα καλύτερο. Η εκμάθησή της, ωστόσο, πρέπει να συμβαδίζει με την εκμάθηση της ιστορίας μας· διότι η άγνοια της ιστορίας θα πει άγνοια του ίδιου μας του εαυτού. Είμαστε Έλληνες, συνειδητοί Έλληνες θα πει έχουμε αφομοιώσει μέσα μας την πνευματική ιστορία των Ελλήνων από τα μυκηναϊκά χρόνια (αρχή ελληνικού κόσμου-πολιτισμού) ως σήμερα. Παράλληλα, πρέπει να αφομοιώνουμε κριτικά τις ξενικές επιδράσεις στον τρόπο ζωής, επικοινωνίας και συμπεριφοράς και όχι να αφήνουμε, λόγου χάρη, να αντικαθίσταται η γλώσσα μας από τα greeklish. Για να καλλιεργήσουμε, λοιπόν,  το καλλιτεχνικό μας αίσθημα μελετώντας ό,τι ωραίο έπλασε το χέρι και η φαντασία των προγόνων μας∙ για να μπορέσουμε κι εμείς να νιώσουμε τον εαυτό μας αισιόδοξο, ελεύθερο και υπεύθυνο για τη μοίρα του ανθρώπου πάνω στη γη. 

Εξάλλου, οι ξένοι μαθαίνουν τη γλώσσα αυτή· δεν είναι ντροπή να μην τη μαθαίνουμε εμείς οι ίδιοι;

Αναδημοσίευση: e-didaskalia.blogspot.com