Η χώρα που απαρνήθηκε τη γη της

Ο Κώστας Παπαθεοδώρου αποκωδικοποιεί το μήνυμα των Αγροτικών κινητοποιήσεων που γίνονται αυτή τη στιγμή που ξεκίνησαν την περασμένη Κυριακή 30 Νοεμβρίου από τη Λάρισα κι εξαπλώνονται σε όλη την Ελλάδα. Σε άρθρο του με τον ίδιο τίτλο την Τρίτη 2 Δεκεμβρίου στο «ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ».

• • •

Τρεις δεκαετίες τώρα, οι αγρότες βγαίνουν  σε δρόμους και πλατείες κάθε χειμώνα, σαν τελετουργία μιας χώρας που δεν έμαθε ποτέ να στηρίζει τη δική της παραγωγή. Κι αν κάποτε οι πολίτες αγανακτούσαν για τα μπλόκα και τις νταλίκες που έκλειναν τις εθνικές οδούς, σήμερα βλέπουν καθαρότερα: δεν φταίνε μόνο οι αγρότες, αλλά όσοι κυβέρνησαν και συνεχίζουν να κυβερνούν, χωρίς να αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα των ανθρώπων που κρατούν ακόμη ζωντανή την ελληνική ύπαιθρο.

Τότε οι κινητοποιήσεις συχνά φάνταζαν υπερβολικές. Οι μεγαλοπαραγωγοί της Θεσσαλίας, οι «ισχυροί» της αγροτιάς, διεκδικούσαν με επιμονή και σχεδόν πάντα εξασφάλιζαν αρκετά από όσα ζητούσαν. Κάτι έπαιρναν, γύριζαν πίσω, κι ο φαύλος κύκλος συνεχιζόταν. Σήμερα, όμως, δεν υπάρχουν ούτε μεγάλοι κερδισμένοι ούτε μικρά περιθώρια. Υπάρχει μόνο μια παραγωγή που καταρρέει.

Οι ελεύθερες εισαγωγές της Ε.Ε., οι δεσμεύσεις της Παγκόσμιας Συμφωνίας Εμπορίου και η αδυναμία των ελληνικών κυβερνήσεων να προστατεύσουν τον πρωτογενή τομέα, έχουν φέρει την αγορά σε ασφυξία. Στα ράφια των σούπερ μάρκετ πλέον κυριαρχούν  προϊόντα που έρχονται από κάθε γωνιά του πλανήτη: εσπεριδοειδή από το Μαρόκο, μοσχάρια από τη Γαλλία, λαχανικά από την Ολλανδία, ακόμη και σκόρδα από την Κίνα. Η Ελλάδα, μια χώρα με εξαιρετικά βιοκλιματικά χαρακτηριστικά, μετατράπηκε σε καθαρό εισαγωγέα βασικών προϊόντων.

Η κρίση δεν είναι φυσικό φαινόμενο. Είναι πολιτική επιλογή. Σε μια χώρα που μοιράζει επιδόματα αντί να χτίζει υποδομές, που υπογράφει συμφωνίες χωρίς να διαβάζει τις συνέπειες, που διαχειρίζεται τον πρωτογενή τομέα σαν πεδίο μικροεξυπηρετήσεων, η αγροτική παραγωγή είναι καταδικασμένη.

Η απουσία σχεδίου παραγωγικής ανασυγκρότησης επί δεκαετίες, έχει στοιχίσει ακριβά. Η Ελλάδα δεν διαθέτει ισχυρούς συνεταιρισμούς, δεν έχει μηχανισμούς αποθήκευσης και εμπορίας, δεν στηρίζει ουσιαστικά τις υποδομές, δεν οργανώνει την αγορά με τρόπο που να προστατεύει τον παραγωγό. Στην πρώτη δυσκολία — είτε κακοκαιρία, είτε ασθένεια στη ζωική παραγωγή, είτε πτώση τιμών — ο αγρότης μένει μόνος.

Η κρατική στήριξη είναι φάντασμα. Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και η διανομή τεράστιων ποσών σε «ημέτερους» δεν είναι απλώς μια μαύρη σελίδα. Είναι η απόδειξη πως ο πρωτογενής τομέας έγινε πεδίο λεηλασίας. Οι παραγωγοί ακούνε για εκατομμύρια που «μοιράζονται» και το μόνο που βλέπουν είναι την τσέπη τους να αδειάζει. Κάθε βράδυ ανακοινώνονται από τα «Δελτία των 8» πακέτα στήριξης, κάθε πρωί αποδεικνύεται πως ήταν επικοινωνιακές πομφόλυγες.

Το εμπορικό ισοζύγιο είναι δραματικά ελλειμματικό. Αυτό δεν είναι απλά και μόνο λογιστικό μέγεθος. Είναι προειδοποίηση. Μια χώρα που δεν παράγει την τροφή της, που ζει από εισαγωγές, που εγκαταλείπει τους παραγωγούς της, κινδυνεύει να χάσει την αυτονομία της. Κινδυνεύει να γίνει εξαρτώμενη.

Και αυτό οι αγρότες το γνωρίζουν. Για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, τα μπλόκα δεν είναι «επέτειος» ούτε διαμαρτυρία ρουτίνας. Είναι πράξη κοινωνικής αυτοάμυνας. Η οργή τους δεν στρέφεται πια μόνο προς το οικονομικό σύστημα, αλλά προς μια κυβέρνηση που επιμένει να αντιμετωπίζει  το πρόβλημα με όρους επικοινωνίας. Να απαντά με non paper, δηλώσεις και εικόνες «διαλόγου», ενώ η ύπαιθρος βουλιάζει.

Οι πολίτες, που άλλοτε πάσχιζαν να ξεφύγουν από τα μπλόκα, τώρα στέκονται στο πλευρό των αγροτών. Το αισθάνονται: αν πέσει ο αγρότης, πέφτει όλη η χώρα. Η ύπαιθρος είναι ο πρώτος κρίκος της αλυσίδας της οικονομίας και ο τελευταίος που αντέχει στις κρίσεις. Αν σπάσει, δεν επιδιορθώνεται.

Οι αγρότες της Θεσσαλίας, με την ιστορική τους επιμονή, βγήκαν ξανά στους εθνικούς δρόμους και σήκωσαν στους ώμους τους ένα μήνυμα για όλη την Ελλάδα: αυτή η μάχη δεν είναι για τις τιμές των προϊόντων. Είναι για το δικαίωμα της χώρας να συνεχίσει να παράγει, να ζει, να υπάρχει.

Κι αν η κυβέρνηση δεν το καταλάβει, δεν θα καταρρεύσει μόνο ο πρωτογενής τομέας. Θα καταρρεύσει η ίδια, ίσως και η χώρα. Γιατί η γη προειδοποιεί. Και όταν η γη μιλάει, οι κυβερνήσεις οφείλουν να ακούν. Και αν  δεν ακούσει τώρα, ίσως αύριο να μην έχει σε ποιον να απευθυνθεί. Γιατί η γη δεν περιμένει, και η οργή της υπαίθρου — όταν ξεχειλίσει — δεν μαζεύεται.