Μετάβαση από τον κόσμο με τη «Διασκέδαση μέχρι θανάτου» σ’ έναν «Οργουελικό κόσμο»;

Ανατριχιαστικές ομοιότητες με αυτό που ζούμε στην σημερινή υγειονομική κρίση τα όσα εξιστορεί ο Ιονέσκο στο έργο του «το παιχνίδι της σφαγής»

Μαζί με τις «θεωρίες συνωμοσίας» που κυκλοφορούν, σχετικά με την «κατάσταση εγκλεισμού» που ζούμε οι πολίτες σ’ όλο σχεδόν τον κόσμο, είναι το παρακάτω απόσπασμα από το διάσημο βιβλίο του George Orwell το «1984». 

«Για να ελέγξεις ένα λαό πρέπει να γνωρίζεις τους φόβους του. Ο πρώτος φόβος που νιώθει ο άνθρωπος είναι να βρίσκεται σε θανάσιμο κίνδυνο. Μόλις γίνει σκλάβος του φόβου του, τότε έρχεται το κράτος να τον 'σώσει' ώστε να τον υποτάξει στην εξουσία του» 

Το βρήκα ενδιαφέρων και πως περιγράφει πολύ καλά αυτό που ζούμε σήμερα. Σε σχόλια όμως στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης είδα πως πολλοί δισαφωνούν μ’ αυτό. Λένε πως την εποχή μας την έχει περιγράψει καλύτερα ο Aldous Huxley στο βιβλίο του ο «Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος» παρά ο George Orwell στο «1984».

Οπότε άρχισα να ψάχνω στοιχεία για το συγκεκριμένο βιβλίο  που ο Huxley έγραψε το 1932. Με την έρευνα, είδα πως αυτό το έχει κάνει το 1985 ο Neil Postman στο βιβλίο του «Διασκέδαση μέχρι θανάτου». Ένα κομμάτι από τον πρόλογο του βιβλίου που εξετάζει την πιθανότητα να έχει δίκιο ο Χάξλεϊ, όχι ο Όργουελ αναδημοσιεύω:

* * *

[…] στο τέλος προσπάθησε να μας πει ότι αυτό που βασάνιζε το λαό στο "Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο" δεν ήταν το γεγονός ότι γελούσαν αντί να σκέπτονται, αλλά ότι δεν ήξεραν γιατί γελούν και για ποιο λόγο είχαν σταματήσει να σκέπτονται.

 […] Όλοι είχαμε το βλέμμα στραμμένο στο 1984. Όταν η χρονιά αυτή έφτασε και η προφητεία δεν βγήκε αληθινή, οι σκεπτόμενοι Αμερικανοί άρχισαν να σιγοτραγουδούν ικανοποιημένοι. Οι ρίζες της φιλελεύθερης δημοκρατίας είχαν κρατήσει. Στην Αμερική, τουλάχιστον, οι εφιάλτες του Όργουελ δεν πραγματοποιήθηκαν, έστω και αν ο τρόμος είχε βρει αλλού εδάφη να εγκατασταθεί.     

Ωστόσο, είχαμε λησμονήσει ότι εκτός από το σκοτεινό όραμα του Όργουελ υπήρχε και ένα άλλο, εξίσου ανατριχιαστικό – λίγο παλαιότερο και κάπως λιγότερο γνωστό: Ο "Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος" τους Άλντους Χάξλεϊ. Αντιθέτως με ό,τι πιστεύει ο πολύς κόσμος, ακόμη και οι άνθρωποι κάποιας παιδείας, ο Χάξλεϊ και ο Όργουελ δεν έκαναν την ίδια προφητεία. Ο Όργουελ προειδοποιούσε ότι κάποια στιγμή θα επιβληθεί ένας έξωθεν αυταρχισμός. Αντιθέτως, για το Χάξλεϊ δεν χρειάζεται Μεγάλος Αδελφός για να στερηθεί η ανθρωπότητα την αυτονομία, την ωριμότητα και την ιστορική της μνήμη. Εκείνος πίστευε ότι σιγά σιγά οι άνθρωποι θα καταλήξουν να αγαπούν την καταπίεσή τους, να λατρεύουν την τεχνολογία και να αποδομήσουν την ικανότητά τους για σκέψη.

Το Όργουελ τον φόβιζαν οι άνθρωποι που θα απαγόρευαν τα βιβλία. Το Χάξλεϊ τον φόβιζε το γεγονός ότι δεν θα υπήρχε λόγος να απαγορευτεί ένα βιβλίο γιατί δεν θα βρισκόταν άνθρωπος πρόθυμος να διαβάσει. Ο Όργουελ φοβόταν εκείνους που θα μας στερούσαν την πληροφόρηση. Ο Χάξλεϊ φοβόταν εκείνους που θα μας υπερπληροφορούσαν τόσο ώστε να καταντήσουμε πλάσματα παθητικά και εγωιστικά. Ο Όργουελ φοβόταν ότι η αλήθεια θα φυλασσόταν μυστική. Ο Χάξλεϊ φοβόταν ότι η αλήθεια θα πνιγόταν σε έναν ωκεανό σύγχυσης. Ο Όργουελ φοβόταν ότι θα αναπτύσσαμε πολιτισμό υποτέλειας. Ο Χάξλεϊ φοβόταν ότι θα αναπτύσσαμε πολιτισμό κοινοτοπίας ασχολούμενοι μόνο με δραστηριότητες αντίστοιχες του όργκυ-πόργκυ, του φυγόκεντρου αγριοκουταβιού και των αισθησιακών ταινιών.

Όπως επισήμανε ο Χάξλεϊ στο βιβλίο του "Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος Ξανά", οι υπέρμαχοι της ελευθερίας της σκέψης και οι ορθολογιστές που πάντα γρηγορούσαν και αντιμάχονταν κάθε μορφή τυραννίας "παρέλειψαν να εκτιμήσουν την ακόρεστη δίψα του ανθρώπου για ψυχαγωγία". Στο "1984", σημείωνε ο Χάξλεϊ, "οι άνθρωποι ελέγχονταν μέσω της οδύνης". Με λίγα λόγια, ο Όργουελ φοβόταν ότι θα μας καταστρέψουν αυτά που μισούμε. Ο Χάξλεϊ φοβόταν ότι θα μας καταστρέψουν αυτά που αγαπάμε.

• Όλα αυτά που γράφει ο Huxley είναι αυτά που έχουμε ζήσει από το 1980, που άρχισα να μεγαλώνω και να καταλαβαίνω τον κόσμο γύρω μου, ως σήμερα με την «υγειονομική κρίση». Βέβαια σε μικρότερο βαθμό μετά το 2009 και την εκλογή του ΓΑΠ.
 Νιώθω πως την «μετά του κορονοϊού εποχή» ο Όργουελ περιγράφει πιο καλά αυτό που θέλουν να μας επιβάλουν. Θα μπορέσουν; Αυτό είναι μια άλλη ιστορία. 

Καλά αυτό που ζήσαμε, το περιέγραψε ο Χαξλεϋ. Αυτό που θέλουν να ζήσουμε ο Όργουελ. Υπάρχει και η μεταβατική περίοδος; Αυτό το πρωτόγνωρο που ζούμε σήμερα;
Ανακάλυψα πως το τί βιώνουμε σήμερα το περιγράφει ο Ευγένιος Ιονέσκο (Eugen Ionescu 1909 - 1994). Σ’ ένα άλλο, λιγότερο γνωστό στο Ελληνικό κοινό, έργο που έγραψε το 1970 με τον τίτλο «το παιχνίδι της σφαγής» το οποίο μάλιστα παίχτηκε στη χώρα μας από το «Θέατρο Τέχνης» σε σκηνοθεσία του ίδιου του Κάρολου Κουν.

Πριν δούμε την υπόθεση του έργου κι ένα μικρό απόσπασμα αυτό, να πω μία άποψή μου, να μη θεωρηθεί πως πιστεύω κάποιες «θεωρίες συνωμοσίας».
 Πιστεύω πως δεν «τον έριξε» κάποιος τον ιο για να πετύχει όλα αυτά. Τουλάχιστον όχι ηθελημένα, μια που μπορεί  «να ξέφυγε» από κάποιο εργαστήριο. Εκμεταλλεύονται όμως τον φόβο μας γιατί τους βολεύει. Όπως λέει κι ο Soloup στο σκίτσο που πήρα από τη σελίδα του στο Facebook κι έβαλα στην κορυφή του κειμένου)

Η υπόθεση του έργου

Σύμφωνα με το κείμενο του Ιονέσκο, μια ξαφνική επιδημία αφανίζει μια ολόκληρη πόλη. Οι κάτοικοί της έρχονται ο ένας μετά τον άλλον αντιμέτωποι με το θάνατο.

Όλο αυτό θυμίζει έντονα τα παιχνίδια που παίζει η κοινωνία στον ίδιο της τον εαυτό της, πολύ περισσότερο στις μέρες μας. άνθρωποι που πεθαίνουν ή ζουν κατά τύχη, που δεν ξέρουν να ζουν, που δεν ξέρουν γιατί πεθαίνουν.

Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Σχεδόν καθημερινά ερχόμαστε αντιμέτωποι με το παράλογο. Οργή και απόγνωση όταν ακόμα και η επιστήμη ή η τέχνη σηκώνει τα χέρια ψηλά. Το παιχνίδι της σφαγής μιλάει για το συμβολικό και τον πραγματικό θάνατο, αυτόν που ενώ κάνουμε τα πάντα για να πραγματοποιείται, εκ των υστέρων αναρωτιόμαστε (και όχι όλοι) για τα αίτια. 

Με αφορμή την πανδημία του κορωνοϊού (covid – 19) που μαστίζει τον πλανήτη, με τραγικά αποτελέσματα στην Κίνα, την Ιταλία και άλλες χώρες, το Almaradio αναδημοσιεύει για τους αναγνώστες του ένα μικρό αλλά πολύ ενδεικτικό απόσπασμα από το έργο του Ιονέσκο με προφανείς αναγωγές στο σήμερα, σε μια ζοφερή πραγματικότητα. 

Το απόσπασμα

• «Σας συγκέντρωσα εδώ για τελευταία φορά, στην πλατεία της πόλης μας, για να σας ενημερώσω: Μας συμβαίνει κάτι εντελώς ανεξήγητο. Δεχθήκαμε επίθεση από ένα λοιμό αγνώστων αιτιών. Οι γειτονικές πόλεις και χώρες μας έχουν κλείσει τα σύνορά τους. Στρατός έχει κυκλώσει την πόλη μας. Κάθε είσοδος και έξοδος απαγορεύεται. Μέχρι χτες ήμασταν ελεύθεροι, όμως από σήμερα είμαστε σε καραντίνα.
  Συμπολίτες κι επισκέπτες της πόλης μας, μην επιχειρήσετε να δραπετεύσετε, γιατί θ’ αντιμετωπίσετε τα πυρά των στρατιωτών που καραδοκούν σε κάθε έξοδο της πόλεως. Χρειάζεται να οπλιστούμε με όλο το θάρρος που διαθέτουμε.

Επίσης χρειάζονται γερά χέρια ν’ ανοίγουν τάφους. Τα οικόπεδα, οι ακάλυπτοι χώροι, οι αυλές, τα γήπεδα, όλα επιτάσσονται, γιατί τα νεκροταφεία γέμισαν.

Επίσης ζητώ εθελοντές να επιτηρούν τα μολυσμένα σπίτια, μήπως κάποιος μπει ή βγει. Θα ορίσουμε ορκωτούς επόπτες που θα επισκέπτονται τα σπίτια … για να αναφέρουν στις αρχές, προκειμένου να απομονωθούν οι πιθανοί φορείς.

Όποιος μπαίνει σε μολυσμένο σπίτι θα θεωρείται ύποπτος και θ’ απομονώνεται εκεί μέσα. Φυλαχτείτε από τους υπόπτους. ΚΑΤΑΓΓΕΙΛΕΤΕ τους για το καλό του συνόλου!

• Ζητάμε γιατρούς, νεκροθάφτες, σαβανωτές και κάθε χρήσιμη για την περίσταση ειδικότητα.

Κάθε πολίτης οφείλει να προσφέρει στον συνάνθρωπό του: να τον επιτηρήσει ή να του κλείσει τα μάτια. Το σύνθημά μας είναι, “Θάψε τον πλησίον σου, μπορείς!”.

• Αντίδοτο για τον λοιμό δεν έχουμε βρει. Προσπαθούμε να τον περιορίσουμε, μήπως μερικοί τυχεροί επιβιώσουν, όμως αυτό είναι άγνωστο.

Απαγορεύονται οι συνεστιάσεις και όλα τα θεάματα. Τα καταστήματα, τα εστιατόρια και τα καφενεία θα λειτουργούν ελάχιστες ώρες, για να περιοριστεί η εξάπλωση ψευδών ειδήσεων. Διότι υπάρχει η υποψία πως το κακό που μας βρήκε προέρχεται από κάτι ανώτερό μας, από τον ουρανό, και καθετί από τον ουρανό διαβρώνει σαν αόρατη βροχή τις στέγες, τους τοίχους και τις ψυχές μας.

Όπως σας είπα, αυτή είναι η τελευταία δημόσια συγκέντρωση. Ομάδες πάνω από τρία άτομα θα διαλύονται. Επίσης, απαγορεύεται να περιφέρεστε άσκοπα. Όλοι οι πολίτες επιβάλλεται να κυκλοφορείτε ανά δύο, για να επιτηρείτε ο ένας τον άλλο.

• Τώρα γυρίστε στα σπίτια σας και μείνετε εκεί. Θα βγείτε μόνο σε περίπτωση μεγάλης ανάγκης. Ειδικά συνεργεία θα στιγματίζουν την πόρτα κάθε μολυσμένου σπιτιού: θα κάνουν έναν μεγάλο κόκκινο σταυρό με μπογιά στην πόρτα και θα γράφουν, “Ελέησόν με, Κύριε!”.»

Αναδημοσίευση: topreloudiotisskepsis.blogspot.com

και almaradio.gr