Η μάχη στις Κυνός Κεφαλές το 197 π.Χ.: η αρχή του τέλους της Μακεδονίας και της λοιπής Ελλάδος

Την εποχή όπου στο δυτικό τμήμα της Μεσογείου διεξαγόταν ο Β’ Καρχηδονικός Πόλεμος (218-201 π.Χ.), στο ανατολικό η Ελλάδα ζούσε τη φθορά του Συμμαχικού Πολέμου (220-217 π.Χ.) ανάμεσα στην Αχαϊκή και στην Αιτωλική Συμπολιτεία και αντιμετώπιζε τις επεκτατικές βλέψεις του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Ε’. Οι ελληνικές πόλεις-κράτη βρίσκονταν σε παρακμή.

Οι Αθηναίοι είχαν εξελιχθεί σε κόλακες των ισχυρών, κάτι πολύ σύνηθες στην δημοκρατία όταν αυτή απωλέσει την αυτοδυναμία της, καλή ώρα όπως σήμερα στην Ελλάδα, οι Αιτωλοί χωρίς καμμία ηθική υπόσταση είχαν μετατραπείσε ληστές και τους Σπαρτιάτες κυβερνούσαν ηγέτες ο ένας χειρότερος από τον άλλον αφού η Σπάρτη είχε ήδη διαφθερεί μετά το τέλος του Πελοπονησιακού πολέμου απο τα ίδια τα λάφυρα.

Ο μόνος που θα μπορούσε να διασφαλίσει την ανεξαρτησία της Ελλάδας ήταν ο Φίλιππος, ο οποίος ωστόσο δεν υπολόγισε σωστά τη ρωμαϊκή απειλή και αντί να συνάψει χρήσιμες συμμαχίες είδε τους Ρωμαίους ανταγωνιστικά: πρώτα εκστράτευσε εναντίον τους στην Ιλλυρία (Α’ Μακεδονικός Πόλεμος, 214 π.Χ.), μετά συμμάχησε με τον Αννίβα, έστω κι αν τελικά δεν προσέφερε την παραμικρή βοήθεια στον καρχηδόνιο στρατηλάτη στον αγώνα του εναντίον των Ρωμαίων.

Παράλληλα ο Φίλιππος προσπάθησε να επεκτείνει τις κτήσεις του επιτιθέμενος στην Αίγυπτο, στην Πέργαμο, στη Ρόδο και σε διάφορες πόλεις της Μικράς Ασίας. Οσο για την Αθήνα, αυτή την καταλεηλάτησε κάτι το οποίο ουδόλως μας δυασαρεστεί.

Με την επιθετικότητά του ο Φίλιππος δημιούργησε πολλούς εχθρούς οι οποίοι, στην επιθυμία τους να τον εξοντώσουν, έδωσαν την αφορμή στη Ρώμη να επιτεθεί όχι μόνο εναντίον της Μακεδονίας αλλά και εναντίον της Ελλάδας.

Ρωμαϊκή προστασία

Οι Ρωμαίοι μετά την ολοκληρωτική συντριβή της Καρχηδόνας γέμισαν αυτοπεποίθηση αλλά και άφθονο ελεύθερο χρόνο…που με κάτι έπρεπε να τον γεμίσουν.

Η Σύγκλητος, η οποία διαχειριζόταν τις υποθέσεις του κράτους με τις ξένες χώρες, επιθυμούσε να διευρύνει τα όρια της Ρώμης έστω κι αν κανείς ακόμη δεν οραματιζόταν τη δημιουργία μιας αυτοκρατορίας σαν του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Εκείνο που σίγουρα επιζητούσε η Ρώμη σε αυτή τη φάση ήταν να επεκτείνει την επιρροή της στην Ανατολή. Με αυτόν τον σκοπό έκανε σύμμαχό της την Αίγυπτο, το ασθενέστερο από τα τρία βασίλεια των επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ούτως ώστε να μην την αφήσει βορά των άλλων δύο ισχυρών, δηλαδή της Συρίας και της Μακεδονίας.

Ο πιο επικίνδυνος ανταγωνιστής της Ρώμης ήταν σίγουρα η Μακεδονία επειδή ήταν στρατιωτικά ισχυρή και βρισκόταν σχετικά κοντά. Επομένως, όταν της δόθηκε η ευκαιρία να επιτεθεί στη Μακεδονία, η Ρώμη δεν την άφησε να πάει χαμένη.

Στα τέλη του 201 π.Χ. η Αθήνα, η Ρόδος και η Πέργαμος, διαφθαρμένες και μαλθακές πόλεις, έστειλαν αντιπροσωπεία στη ρωμαϊκή Σύγκλητο να παραπονεθούν για την επιθετικότητα των Μακεδόνων και να ζητήσουν προστασία, τέτοια ήταν η κατάντια της δημοκρατίας, που ζητούσε απο τους βαρβάρους παρέμβαση.

Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι με το διάβημά τους οι ελληνικές αυτές πόλεις καλούσαν τη Ρώμη να επέμβει στα εσωτερικά του ελληνικού χώρου. Ετσι το 200 π.Χ. η Ρώμη, με αφορμή την συμμαχία του Φιλίππου με τον Αννίβα, του κήρυξε τον πόλεμο (Β’ Μακεδονικός Πόλεμος).

Η μάχη στις Κυνός Κεφαλές

Οι συγκρούσεις ανάμεσα στους Μακεδόνες και στους Ρωμαίους με τους συμμάχους τους κράτησαν σχεδόν τέσσερα χρόνια χωρίς ο Φίλιππος να καμφθεί τελειωτικά.

Η μάχη που σήμανε και το τέλος του Β´ Μακεδονικού Πολέμου δόθηκε το 197 π.Χ. στις Κυνός Κεφαλές της Θεσσαλίας, κοντά στα Φάρσαλα, όπου οι λεγεωνάριοι του ύπατου Τίτου Κόιντου Φλαμινίνου κατατρόπωσαν την επί 200 χρόνια αήττητη μακεδονική φάλαγγα. Στην τοποθεσία δέσποζαν δύο απόκρημνοι βράχοι που το σχήμα τους θύμιζε κεφάλι σκύλου (κυνός), εξ ου και η ονομασία της. Ο

Φίλιππος δεν είχε συμμάχους παρά μόνο τους πιστούς Ακαρνάνες που ήταν και παραδοσιακοί εχθροί των αθλίων Αιτωλών. Ο βασιλιάς της Συρίας Αντίοχος Γ’, ο οποίος είχε υποσχεθεί βοήθεια, τελικά δεν την έστειλε διότι στο μεταξύ οι Ρωμαίοι τον είχαν πάρει και αυτόν με το μέρος τους.

Οι Ρωμαίοι  πριν νικήσουν στρατιωτικά τον Φίλιππο τον είχαν νικήσει διπλωματικά: Ο Φλαμινίνος εκτός από άριστος στρατηγός ήταν και εξαίρετος πολιτικός και ιδιαίτερα νέος , μόλις 30 ετών.

Είχε τη φήμη του φιλέλληνα και καθώς μιλούσε πολύ καλά ελληνικά και γνώριζε τα ήθη και τα έθιμα των Ελλήνων κατόρθωσε να απογυμνώσει τον Φίλιππο από όλους τους έλληνες συμμάχους του με το δέλεαρ της ανεξαρτησίας τους από τους Μακεδόνες. Ετσι οι ελληνικές πόλεις έπεσαν στην παγίδα των Ρωμαίων, όταν ο ιδιος ανακήρυξε την ανεξαρτησία των ελληνικών πόλεων…

Η  κάθε πόλη μόνη της, χωρίς την προστασία της δυνατής ακόμη Μακεδονίας, γινόταν ευκολότερη λεία των Ρωμαίων.

Το τείχος ραγίζει

Ετσι ένα πρωί του Ιουνίου του 197 π.Χ. οι δύο αντίπαλοι συναντήθηκαν στις Κυνός Κεφαλές.

Ο Φίλιππος διέταξε την εμπροσθοφυλακή του να καταλάβει τις κορυφές των δύο λόφων. Την ίδια διαταγή είχαν και οι ανιχνευτές του στρατού του Φλαμινίνου. Αλλά καθώς η ομίχλη ήταν πυκνή οι δύο αντίπαλες ομάδες συγκρούστηκαν χωρίς να το καταλάβουν.

Στη φάση αυτή νικητές ήταν οι Μακεδόνες. Καθώς όμως η μέρα προχωρούσε και η ομίχλη αραίωνε, ο Φλαμινίνος έστειλε εναντίον των Μακεδόνων 500 ιππείς και 2.000 πεζούς Αιτωλούς με αρχηγούς τον Αρχέδαμο και τον Ευπόλεμο. Πάντα οι προδότες πολεμούσαν με ιδιαίτερο μένος κατά της πατρίδας τους.

Τότε ο Φίλιππος αναγκάστηκε και αυτός να ρίξει και άλλους στρατιώτες στη μάχη και προς στιγμήν φάνηκε ότι οι Μακεδόνες πάλι νικούσαν αλλά τούτη τη φορά επρόκειτο για στρατηγικό τέχνασμα των Ρωμαίων.

Ο Φλαμινίνος είχε δώσει διαταγή στους άνδρες του να υποχωρήσουν ούτως ώστε να παρασύρουν τη δυσκίνητη φάλαγγα των Μακεδόνων εκεί όπου το έδαφος ήταν ανώμαλο, οπότε δεν θα μπορούσε να παραμείνει το τείχος των φαλαγγιτών και των πελταστών αρραγές. Από το αριστερό πλευρό των Μακεδόνων οι Ρωμαίοι βρήκαν δίοδο και πέρασαν στο πίσω μέρος με αποτέλεσμα να τους περικυκλώσουν.

Ο στρατός των 25.000 ανδρών του Φιλίππου κόπηκε στα δύο. Ταυτόχρονα ο Φλαμινίνος έριξε στη μάχη και ελέφαντες.

Οι στρατιώτες του Φιλίππου τρόμαξαν και πανικόβλητοι σήκωσαν τις σάρισες (δόρατα) ψηλά δείχνοντας έτσι ότι παραδίνονται. Οι Ρωμαίοι όμως είτε δεν γνώριζαν είτε αγνόησαν το σήμα και αποδεκάτισαν τους Μακεδόνες.

Η ήττα του Φιλίππου στις Κυνός Κεφαλές ήταν βαριά. Εχασε 8.000 άνδρες, ενώ ο Φλαμινίνος μόνο 700. Οι Ρωμαίοι επίσης αιχμαλώτισαν 5.000 Μακεδόνες. Οι όροι της ειρήνης που υποχρεώθηκε να δεχθεί ο Φίλιππος ήταν πολύ βαρείς: να αποχωρήσει από όλες τις κτήσεις του στη Μικρά Ασία, στη Θράκη και στη Νότια Ελλάδα, να μη συνάπτει συμμαχίες ούτε να κηρύττει πολέμους χωρίς τη συγκατάθεση της Ρώμης, να καταβάλει αποζημίωση στους νικητές 1.000 τάλαντα και να παραδώσει όλους τους αιχμαλώτους και τους αυτόμολους καθώς και όλον του στον στόλο εκτός από έξι πλοία. Επίσης ο Φίλιππος αναγκάστηκε να παραδώσει ως όμηρο στους Ρωμαίους τον νεότερο από τους δύο γιους του, τον Δημήτριο.

Το συμπέρασμα ήταν ότι οι έλληνες δε είχαν διδαχθεί τίποτα απο τον αντίπαλο και δεν τον είχαν μελετήσει.

Δεν μπορέσαν να συνειδητοποιήσουν ότι απέναντί τους είχαν βετεράνους των Καρχηδονιακων πολέμων, αλλά και δεν αντελήφθησαν ότι χωρις την συνεργασία πολλών τύπων μαχητών, η μακεδονική φάλαγγα ήταν άχρηστη, απλά και μόνο διότι η φάλαγγα μπορούσε να έχει μέτωπο μόνο προς μία κατεύθυνση …εμπρός και οι φαλαγγίτες δεν είχαν εκπαίδευση ατομικής μάχης.

Απαξ και ο λεγεωνάριος κατόρθωνε να παραμερίσει τις πρώτες σάρισες και να χωθεί ανάμεσά τους, ερχόταν πολύ κοντά στον φαλαγγίτη ο οποίος και δεν μπορούσε με τίποτα να τον αντιμετωπίσει. Η φάλαγγα ήταν ευάλωτη απο πίσω και απο τα πλάγια …μόνο απο μπροστά ήταν ισχυρή, επίσης δεν είχε την δυνατότητα ελιγμών….Αυτά ο Αλέξανδρος τα είχε αντιμετωπίσει με το να τοποθετεί ανάμεσα στις τάξεις, δίπλα και πίσω, ψιλούς, αγριάνες, ακοντιστές, πελταστές και σφενδονήτες, κάτι που ο Φίλιππος δεν το έπραξε.

Οι ρωμαίοι εμάχοντο σε τρείς τάξεις και όχι σε μια όπως οι έλληνες. Πρώτοι ήταν οι ΧΑΣΤΑΤΟΙ…οι οποίοι ήταν και οι νεώτεροι, δεύτεροι οι πριντσίποι και τρίτοι οι τριάριοι. Είαι εμφανής η ελληνική ρίζα των λέξεων, αλλά και η τακτική των τριών αυτών ομάδων πολεμιστών. Το ιππικό και οι ψιλοί , τοξότες και σφενδονήτες, συμπλήρωναν την εικόνα. Η παράταξή τους ήταν τύπου σκακιστικών τετραγώνων και μπαίναν στην μάχη κλιμακωτά, το κυριότερο όμως ήταν ότι οι επιτόπου διοικητές, οι εκατόνταρχοι, είχαν την δυνατότητα ανάληψης πρωτοβουλιών, βρίσκαν τα ασθενή σημεία της αντίπαλης παράταξης και χωρίς να περιμένουν , οργανώναν επιθέσεις εκεί.

Αυτό συνέβη και στην εν λόγω μάχη, πέραν της αδυναμίας του Φιλίππου να στηρίξει με άλλα τμήματα την μακεδονική φάλαγγα.

Στο βίντεο που ακολουθεί θα απολαύσετε μια αναπαράσταση της μάχης με την βοήθεια της πλατφόρμας ROME TOTAL WAR και μια καλή αφήγηση.

Αναδημοσίευση: paraxeno.com