Το κείμενο είναι μια περίληψη από τους δημιουργούς (με τον ίδιο τίτλο). Είναι σίγουρο πως όσοι το διαβάσουν το 1:15 σχεδών που κρατά το ντοκιμαντέρ θα σας φανεί πολύ λίγο
* * *
Καρέ καρέ τις μαύρες μέρες της Ελλάδας υπό την κατοχή... του ΔΝΤ παρουσιάζει το ντοκιμαντέρ Debtocracy – Χρεοκρατία, που κατέγραψε ρεκόρ τηλεθέασης. Πρωταγωνιστής είναι η φτώχεια, τα «λουκέτα» και η ανεργία που έχουν εγκατασταθεί για τα καλά στη ζωή μας, αφότου έγινε η προσφυγή στον κατ’ ευφημισμό μηχανισμό διάσωσης. Τα λόγια του Μανόλη Γλέζου για την απώλεια της εθνικής ανεξαρτησίας και την ανάγκη να ελευθερωθεί η Ελλάδα από τη σκλαβιά του ΔΝΤ πραγματικά συγκλονίζουν.
Το ντοκιμαντέρ Χρεοκρατία ξεκινά περιγράφοντας το πώς φτάσαμε έως εδώ. Οι αιτίες της κρίσης αναζητούνται στις δαπανηρές επιχειρήσεις διάσωσης των τραπεζών, στην υιοθέτηση του ευρώ και την οικονομική διείσδυση της Γερμανίας στις περιφερειακές χώρες, στους χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές, τους δαπανηρούς Ολυμπιακούς Αγώνες, τις ιδιωτικοποιήσεις και τα εκατομμύρια που δόθηκαν χωρίς ποτέ κανείς να λογοδοτήσει για αχρείαστους εξοπλισμούς ή σε τράπεζες, όπως η Goldman Sachs.
Το ντοκιμαντέρ Χρεοκρατία αποτελεί υπόδειγμα τεκμηρίωσης, καθώς τα επιχειρήματά του υποστηρίζονται από κορυφαίους επιστήμονες που περνούν μπροστά από το φακό, δίνοντας τη δική τους ερμηνεία για την κρίση: Ο Κώστας Λαπαβίτσας, ο Ερίκ Τουσέν, ο Ντέιβιντ Χάρβεϊ, ο Αλέν Μπαντιού, ο Ζεράρ Ντιμενίλ, ο Σαμίρ Αμίν και άλλοι εξηγούν τις βαθύτερες αιτίες της κρίσης όπως ξέσπασε, υπό την παρούσα μορφή της, το Σεπτέμβριο του 2008. Το ντοκιμαντέρ δείχνει, επίσης, τον καταστρεπτικό ρόλο που έπαιξε το ΔΝΤ και σε άλλες χώρες που είχαν την «τύχη» να τις επισκεφθεί, όπως η Αργεντινή.
Μεγάλο μέρος της πρωτοφανούς επιτυχίας του το οφείλει στο ότι έχει πρόταση. Συγκεκριμένα, προβάλλει τη λύση του Ισημερινού για τη δημιουργία Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου του δημόσιου χρέους, έτσι ώστε ο ελληνικός λαός να μάθει τι χρωστά, σε ποιον τα οφείλει και υπό ποιους όρους τα δανείστηκε. Αποτελεί δημοκρατικό του αίτημα και στοιχειώδης υποχρέωση της Πολιτείας. Η διέξοδος αυτή υποστηρίζεται με μια ιστορική αναδρομή στην έννοια του «απεχθούς χρέους», όπως ξεκίνησε τη διαδρομή της στα τέλη του 19ου αιώνα, μέχρι τις παραμονές της επέμβασης των Αμερικανών στο Ιράκ το 2003. Γιατί όχι και στην Ελλάδα;
Οι αιτίες της κρίσης
Το θεμελιώδες και τόσο απλό ερώτημα είναι: Ποιος προκάλεσε την κρίση; Πού οφείλεται, με λίγα λόγια, η εκτίναξη του δημόσιου χρέους, η οποία αποτέλεσε μια πρώτης τάξης ευκαιρία για να ενταχθεί η Ελλάδα στο σφαγείο ΔΝΤ - ΕΕ; Η απάντηση που έδωσε η Χρεοκρατία είναι ότι η κρίση δεν έχει καμιά σχέση με όσα υποστηρίζει η κυβέρνηση και η «ενσωματωμένη» ενημέρωση – για να χρησιμοποιήσουμε ορολογία που πρωτοεισήχθη στο πλαίσιο της διατεταγμένης κάλυψης των αμερικανικών πολεμικών επεμβάσεων, έμελλε όμως να δοξαστεί στα πεδία των μητροπολιτικών, οικονομικών μαχών. Δεν φταίει η τεμπελιά των Ελλήνων, οι δήθεν υψηλές μας αποδοχές και το υποτιθέμενο γενναιόδωρο σύστημα Υγείας. Με βάση όσα μαρτυρούν οι συνεντευξιαζόμενοι του Debtocracy, η δημοσιο¬νομική κρίση οφείλεται:
Πρώτον, στην υποκείμενη και χρονικά προγενέστερη οικονομικά κρίση που υπό την παρούσα μορφή της ξέσπασε το Σεπτέμβριο του 2008, οδηγώντας κορυφαία χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στο χείλος της χρεοκοπίας. Η συνέχεια είναι γνωστή. Οι τράπεζες δεν χρεοκόπησαν, αλλά χρεοκόπησαν τα κράτη που πήγαν να τις σώσουν, παθαίνοντας ό,τι κινδυνεύουν να πάθουν οι πιο αρχάριοι και ατζαμήδες ναυαγοσώστες. Οι ίδιες οι τράπεζες, που διασώθηκαν από τους φορολογούμενους, αποφασίζουν να δαγκώσουν το χέρι που τις βοήθησε, ποντάροντας στη χρεοκοπία των κρατών.
Η δεύτερη και πιο μακροπρόθεσμη αιτία που προκάλεσε τη δημοσιονομική κρίση σχετίζεται με τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη και στην όξυνση των ανισοτήτων στο εσωτερικό της. Προς επίρρωση, το γεγονός ότι τα πρώτα θύματα της κρίσης ήταν οι περιφερειακές χώρες της Ευρωζώνης: Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία και Ιταλία. Αυτές, δηλαδή, που όλα τα προηγούμενα χρόνια είδαν τα εμπορικά τους ισοζύγια να αλώνονται από τις γερμανικές εξαγωγές. Τα γνωστά... PIIGS.
Σε βάθος ανάλυση
Στη συνέχεια, το ντοκιμαντέρ εισέρχεται στις επιπλέον, αλλά εξίσου σοβαρές, αιτίες της δημοσιονομικής κρίσης: Τη μείωση των φορολογικών συντελεστών των ανώνυμων εταιρειών, που ξεκίνησε από τη δεκαετία του ’80 για να συνεχιστεί μέχρι και σήμερα –αρκεί μια ματιά στο τελευταίο, σκανδαλώδες, φορολογικό νομοσχέδιο του Γ. Παπακωνσταντίνου–, στερώντας τα δημόσια ταμεία από πολύτιμους και, το σημαντικότερο, αναντικατάστατους πόρους. Τις ιδιωτικοποιήσεις, που στο όνομα της εξυγίανσης των δημόσιων οικονομικών συρρίκνωσαν τη δημόσια σφαίρα, εξαφάνισαν τα δημόσια αγαθά και μαζί με αυτά ασύλληπτους πόρους, που, αντί να συμβάλουν στη χρηματοδότηση των συντάξεων και των σχολείων, αβγαταίνουν τα εταιρικά κέρδη της Deutsche Telekom και πολλών... προσωπικών λογαριασμών. Τέλος, οι Ολυμπιακοί Αγώνες, με τα δισεκατομμύρια που δόθηκαν για να αγοραστούν συστήματα ασφαλείας που δεν παραδόθηκαν ποτέ και επίσης κτιριακές εγκαταστάσεις και αθλητικές υποδομές που δεν χρησίμευσαν σε κανέναν, έπειτα από εκείνες τις λίγες εβδομάδες, και σήμερα ρημάζουν. Πρόκειται για σπατάλες σκανδαλώδεις που εγκρίθηκαν από όλους αυτούς που σήμερα εμφανίζουν το ΔΝΤ και την ΕΕ ως τη Νέμεσή μας, σφυρίζοντας αδιάφορα για τις δικές τους τεράστιες και εγκληματικές, προσωπικές και πολιτικές ευθύνες: Από τον Παπανδρέου και τον Λοβέρδο μέχρι τον Παπακωνσταντίνου και τον Ρέππα... Το ντοκιμαντέρ επιχειρεί να περάσει από τις ανώδυνες γενικότητες στις προσωπικές ευθύνες κορυφαίων πολιτικών προσώπων. Τα αποσπάσματα του κ. Βουλγαράκη από την αμερικανική κρατική τηλεόραση, όπου πανευτυχής δηλώνει ότι η χώρα έδωσε για τους Ολυμπιακούς περισσότερα από όσα μπορούσε να αντέξει, προκαλούν ερωτήματα για την επικίνδυνη ελαφρότητα του πολιτικού προσωπικού που μας οδήγησε έως εδώ και συνεχίζει την πολιτική του σταδιοδρομία σαν να μην συμβαίνει τίποτε... «Business as usual», θα λένε, παρότι ήρθε το ΔΝΤ, καταργήθηκαν οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας και κινδυνεύουν άμεσα με «λουκέτο» ιστορικά νοσοκομεία με ζωή και προσφορά στη δημόσια υγεία δεκαετιών.
Καταλογισμός ευθυνών
Ο καταλογισμός των ευθυνών στους πολιτικούς του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ προκάλεσε και τις περισσότερες επικρίσεις που καταγράφηκαν στον Τύπο και τα blogs απέναντι στο Debtocracy. Δεν αναφερόμαστε, βέβαια, στην καλοπροαίρετη και εμπεριστατωμένη κριτική, η οποία άλλωστε αποτελούσε και ζητούμενο γι’ αυτή την παραγωγή. Αναφερόμαστε σε μικρές ομάδες, που, όπως προκύπτει και από τα στατιστικά στοιχεία του σχολιασμού στο Facebook –και κυρίως στο Twitter– έστελναν εκατοντάδες μηνύματα, σε μια προσπάθεια να κατευθύνουν τη σχετική συζήτηση. Αναφερόμαστε όμως και σε μεγάλα μέσα ενημέρωσης...
Αναμενόμενο κι αυτό, τουλάχιστον από όσους άκριτα χαιρέτιζαν την υλοποίηση της νέας «Μεγάλης Ιδέας» με την ένταξη στο ευρώ, καλώντας μας όλους να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα, λες και είμαστε ασπόνδυλα. Από τα εκδοτικά συγκροτήματα που δάκρυζαν από συγκίνηση με τους Ολυμπιακούς, χαρακτηρίζοντας κακομοίρηδες, φτωχο-Βαλκάνιους και «λίγους» όσους αναρωτιούνταν από τότε για το κόστος. Από τηλεπερσόνες που ζητούσαν ακόμη ταχύτερες ιδιωτικοποιήσεις, χαρακτηρίζοντάς τες βάλσαμο για την οικονομία, επιχειρούν ακόμη και τώρα –που διαψεύστηκαν όλες οι υποσχέσεις τους– να πάρουν τη ρεβάνς. Με βάση τη σημερινή κριτική, κατηγορούνται για παραβίαση της δεοντολογίας όσοι απλώς δεν δίνουν το λόγο στη Διαμαντοπούλου να εξηγήσει γιατί πρέπει να κλείσουν χίλια σχολεία. Ένα χρόνο τώρα, από τα τηλε-παράθυρά τους έχουν περάσει όλες οι δυνατές παραλλαγές του διλήμματος «Μνημόνιο ή χρεοκοπία». Επιτέθηκαν στους εργαζόμενους στα λιμάνια, χαρακτήρισαν υπαίτιους τους διαδηλωτές της 5ης Μαΐου για το θάνατο των εργαζομένων στη Marfin, εμφάνισαν την κατάργηση των δρομολογίων του ΟΣΕ ως την τελευταία λέξη του αστικού εκσυγχρονισμού και τώρα ζητούν από τους επικριτές τους να φανούμε αντικειμενικοί, παρουσιάζοντας και τις δύο απόψεις. Από τους υπέρμαχους, λοιπόν, του Μνημονίου και με στόχο την υπεράσπισή του –και όχι το σεβασμό στην αντικειμενικότητα– προήλθαν αρκετές από τις επιθέσεις.
Ένα άλλο τμήμα της κριτικής φάνηκε να επιχειρεί να αποκρύψει πίσω από τόνους στοιχείων το βασικό θέμα του ντοκιμαντέρ: Την ανάγκη δη¬μιουργίας Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, κείμενα που ξεπερνούσαν τις χίλιες λέξεις κατάφεραν να μην αναφερθούν ούτε μία φορά στο συγκεκριμένο ζήτημα, ενώ αναζητούσαν εναγωνίως διαφορές ανάμεσα στο παράδειγμα της Ελλάδας και του Ισημερινού. Η συγκεκριμένη χώρα, η οποία άλλοτε παρουσιά¬ζεται σαν τριτοκοσμικός παρίας και άλλοτε σαν ενεργειακή υπερδύναμη, φαίνεται να προκαλεί την οργή αρκετών εκ των επικριτών του ντοκιμαντέρ – ίσως επειδή βρήκε το ηθικό ανάστημα να πει «όχι» στο ΔΝΤ.
Και, εντέλει, από πότε δύο χώρες πρέπει να είναι φτιαγμένες σαν δυο σταγόνες νερό για να ζητήσουν το αυτονόητο: Να μάθουν τι χρωστάνε και σε ποιον και να γνωρίζουν εάν πρέπει να πληρώσουν ένα χρέος που ενδέχεται να αποδειχτεί παράνομο ή μη νομιμοποιημένο;
Υπάρχει ελπίδα!
Ανεξαρτήτως της άποψης που θα σχηματίσει κανείς για το ντοκιμαντέρ, πιστεύουμε ότι το Debtocracy έδωσε εξετάσεις και πέτυχε σε ένα δύσκολο στίβο της ενημέρωσης: Να φέρει στο ευρύ κοινό τις απόψεις διακεκριμένων επιστημόνων των λεγόμενων μη ορθόδοξων οικονομικών. Η μάχη αυτή θα είχε χαθεί εάν δεν υπήρχε η συνεργασία επαγγελματιών του χώρου, όπως ο Κώστας Εφήμερος, που ανέλαβε αφιλοκερδώς την παραγωγή με την εταιρεία BitsnBytes, και ο Άρης Τριανταφύλλου, που υπέγραψε το μοντάζ και τη σκηνοθετική επιμέλεια. Αποφεύγοντας σκηνοθετικά και εικαστικά κλισέ, κατάφεραν να δέσουν συνεντεύξεις σημαντικών κοινωνικών επιστημόνων –από τον Ντ. Χάρβεϊ και τον Αλ. Μπαντιού μέχρι τον Σ. Αμίν και τον Κ. Λαπαβίτσα–, ακόμη και μέσα από κινούμενα σχέδια και animation. Έτσι, κατάφεραν να διηγηθούν την ιστορία της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης από τη δεκαετία του ’70, τα αίτια της συσσώρευσης του ελληνικού δημόσιου χρέους αλλά και να περιγράψουν δύσκολες έννοιες, όπως το απεχθές χρέος. Έδειξαν με τον τρόπο αυτό ότι η τηλεοπτική φόρμα μπορεί να είναι ευχάριστη στο θεατή χωρίς να θυσιάζει την ουσία των επιχειρημάτων. Επαφίεται στη συνεργασία των δημοσιογράφων και των συνεργατών τους τι θα επιλέξουν. Καθοριστική σημασία, επίσης, στο αποτέλεσμα είχε και η μουσική του Γιάννη Αγγελάκα, που σε πολλά σημεία με τη δραματικότητά της ανέλαβε πρωταγωνιστικό ρόλο. Οι Ερμής Γεωργιάδης και Aris RSN συνεισέφεραν επίσης στη μουσική επένδυση.
Αν ορισμένοι μίλησαν για πολιτικό θάρρος –και άλλοι για θράσος– σε ορισμένα σημεία του ντοκιμαντέρ –όπως η σύγκριση του Ντομινίκ Στρος-Καν με το δικτάτορα Γιώργο Παπαδόπουλο–, εμείς αναρωτιόμαστε εάν η ίδια θετική ή αρνητική κριτική θα έπρεπε να ασκηθεί πρώτα στην ίδια την ελληνική κοινωνία. Θα μπορούσε ένα ντοκιμαντέρ να αγνοήσει τη βαθιά πεποίθηση ενός μεγάλου τμήματος του πληθυσμού ότι ζει κάτω από συνθήκες οικονομικής κατοχής; Το Debtocracy δεν θέλησε απλώς να περιγράψει ή να εκθρέψει την υπάρχουσα οργή, αλλά να προσφέρει μια σαφή και δυνατή διέξοδο, συγκεκριμένα την πρόταση για τη Δημιουργία Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου, που θα ανοίξει τα βιβλία του δημόσιου χρέους. Αυτό είναι και το συμπέρασμα του Debtocracy: Η αποπληρωμή του δημόσιου χρέους δεν αποτελεί μονόδρομο. «Κανένας δεν είναι υποχρεωμένος να πληρώσει το χρέος, αφού αυτό συσσωρεύτηκε λόγω της φαύλης λειτουργίας των αγορών», τονίζει ο Σαμίρ Αμίν στο τέλος του ντοκιμαντέρ. Ο Ερίκ Τουσέν υπογραμμίζει πως «είναι ανήθικο να πληρώνεις ένα ανήθικο χρέος» κι ο Κώστας Λαπαβίτσας σημειώνει πως «και όλο το ελληνικό χρέος των 350 δις να αποδειχτεί νόμιμο, που δεν θα αποδειχτεί, πάλι η Ελλάδα δεν μπορεί να το σηκώσει, πάλι δηλαδή θα πρέπει να διαγραφεί»! Γι’ αυτό πιστεύουμε ότι το Debtocracy αγκαλιάστηκε από τόσους ανθρώπους. Γιατί έδειξε ότι υπάρχει κι άλλος δρόμος από την πείνα και την ανεργία που επιβάλλουν ΠΑΣΟΚ - ΔΝΤ - ΕΕ.
Συγκινητική ανταπόκριση
Η καθαρή κοινωνική στράτευση και τοποθέτηση του Debtocracy, την οποία ουδέποτε αρνηθήκαμε, αποδείχτηκε αρκετά πιο «ισχυρό χαρτί» απ’ ό,τι θα μπορούσαμε κι εμείς να προβλέψουμε. Ίσως γιατί ο κόσμος συνειδητοποιεί κάτι που είχε πει παλαιότερα ο μεγάλος Αμερικανός διανοητής Χάουαρντ Ζιν: «Δεν μπορείς να είσαι ακίνητος (αμέτοχος) μέσα σε ένα κινούμενο τρένο». Το Debtocracy, χωρίς επιφυλάξεις, στάθηκε με τη μεριά των απεργών και όσων πλήττονται από τα μέτρα της κυβέρνησης και ό,τι συνδέθηκε με όλες τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί τον τελευταίο χρόνο ενάντια στην πανώλη ΔΝΤ - ΕΕ, με πιο πρόσφατη την Πρωτοβουλία για τη Συγκρότηση Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου του δημόσιου χρέους. Το Debtocracy θέλησε να γίνει η φωνή τους και γι’ αυτό πιστεύουμε ότι η τεράστια ανταπόκριση των θεατών εκπέμπει και ένα ελπιδοφόρο μήνυμα: Την πρόθεση του κόσμου να στηρίξει ανεξάρτητες παραγωγές. Αυτή η στήριξη έγινε εμφανής από την πρώτη στιγμή, όταν, ερχόμενοι αντιμέτωποι με τα έξοδα παραγωγής, απευθυνθήκαμε στον κόσμο με το μότο «Γίνε παραγωγός» και ζητήσαμε να μας χρηματοδοτήσει, δεδομένου δε ότι δημοσιογράφοι και επιμέλεια δεν αμειφθήκαμε με κανέναν τρόπο. Η ανταπόκριση του κόσμου ήταν συγκινητική και πέρα από κάθε πρόβλεψη. Σημαντική, επίσης, ήταν και η οικονομική βοήθεια που μας προσέφεραν τα συνδικάτα: Η ΑΔΕΔΥ και πολλά πρωτοβάθμια σωματεία (Δήμου Εργαζομένων Νέας Ιωνίας, Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Πειραιά, συνδικάτο ενέργειας «Η Αλληλεγγύη» και πολλά ακόμη). Αξίζει, μάλιστα, να αναφερθεί πως η οικονομική τους στήριξη δεν συνοδεύτηκε από καμιά απαίτηση σε ό,τι αφορά στο περιεχόμενο του ντοκιμαντέρ και στις θέσεις που υποστηρίξαμε.
Το Debtocracy δεν σταματά εδώ. Ήδη υπάρχει ένα πολύ πλούσιο υλικό από συνεντεύξεις και στοιχεία τεκμηρίωσης που το επόμενο διάστημα θα ανέβει στην ιστοσελίδα, μια και στο ντοκιμαντέρ αξιοποιήθηκε ένα ελάχιστο τμήμα τους. Στην ιστοσελίδα έχουν, επίσης, αναρτηθεί ερωτήσεις και απαντήσεις γύρω από θέματα που θίγει το ντοκιμαντέρ και σχετίζονται κυρίως με το δημόσιο χρέος και την παύση πληρωμών, οι οποίες συνεχώς θα ανανεώνονται. Όλο αυτό το υλικό σύντομα θα είναι διαθέσιμο και για τον κόσμο που δεν έχει πρόσβαση στο internet. Τις επόμενες μέρες αναμένονται, μάλιστα, και οι υποτιτλισμοί, που θα επιτρέψουν την «εξαγωγή» του Debtocracy σε πολλές ακόμη ευρωπαϊκές χώρες, καθώς εξαρχής σχεδιάστηκε με κριτήριο να μπορεί να φανεί χρήσιμο σε όλους τους λαούς της Ευρώπης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου