Μάης '68: 3 Ελληνες, 3 μαρτυρίες

Τα παρακάτω κείμενα γράφτηκαν για «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» και δημοσιεύτηκαν στο φύλλο της 19 ης Μαϊου 2013. Θα απορήσετε όπως κι εγώ, πως είναι δυνατόν να δημοσιεύτηκε το 2015 όταν η εφημερίδα ανέστειλε την κυκλοφορία της το 2011. Απλά είχε ξανακυκλοφορίσει για μικρό χρονικό διάστημα από στις 10 Ιανουαρίου 2013, με συνεκδότες τη Μάνια Τεγοπούλου και τον δικηγόρο Χάρη Οικονομόπουλο

Να σημειώσω πως ο Κώστας Βεργόπουλος πέθανε στις 9 Νοεμβρίου 2017 και  ο Νίκος Κούνδουρος στις 22 Φεβρουαρίου του του ίδιου έτους

Οι οδομαχίες στη Μονμάρτρη έχουν αρχίσει. Αγριο κυνηγητό μεταξύ φοιτητών
και παρισινής αστυνομίας, συγκρούσεις σώμα με σώμα, οδοφράγματα, φωτιές, δεκάδες συλλήψεις
και προσαγωγές. «Η πλατεία είναι γεμάτη κι όλα είναι συνειδητά...» (φωτ. Ruters)

ΤΟΤΕ ΠΟΥ ΟΙ ΝΕΟΙ
ΤΡΟΜΑΞΑΝ ΤΗΝ ΑΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ

Ο Μάης του '68 αναστάτωνε τις καρδιές των φοιτητών, έδινε πνοή στη μάχη για την ελευθερία, τρόμαζε την αστική εξουσία, δημιουργούσε νέα δεδομένα στη διεκδίκηση της αυτονομίας των μαζικών κινημάτων.

Η εξέγερση της παρισινής νεολαίας και τα ζητήματα που έθεσε στο σύνολο της γαλλικής αλλά και της διεθνούς κοινωνίας ήρθαν ως συνέχεια ενός ταραγμένου κόσμου και μιας έντονης εποχής, που έμελλε να αλλάξει πολύ από τότε. Οι κινητοποιήσεις κατά του πολέμου του Βιετνάμ, τα κινήματα αμφισβήτησης του κατεστημένου, απέκτησαν νέα μορφή και ώθηση μετά τον Μάη. Ομως τι καταγράφτηκε στην ιστορία απ' όλα αυτά; Τι έμεινε ως κατάκτηση και τι ως απλή, μακρινή ανάμνηση; Πόσο επηρέασε τελικά το πνεύμα του Μάη την πορεία των ευρωπαϊκών κοινωνιών;

Τρεις Ελληνες πρωταγωνιστές αυτής της πρωτόγνωρης εποχής, συμμέτοχοι του εξεγερσιακού ονείρου και της επαναστατικής πρακτικής, τρεις νεαροί φοιτητές που βρέθηκαν στο Παρίσι μακριά από την ελληνική χούντα και πήραν μέρος στην «έφοδο των μαζών προς την εξουσία», μιλούν στην «Κ.Ε.» για το πώς βίωσαν εκείνη την περίοδο. Δίνουν την ελληνική ματιά τόσο της εξέγερσης όσο και της δικής τους συμμετοχής σ' εκείνο το πανηγύρι της ελευθερίας.

Ο πανεπιστημιακός Κ. Βεργόπουλος, ο συγγραφέας Γ. Καραμπελιάς και ο σκηνοθέτης Ν. Κούνδουρος καταθέτουν την προσωπική τους εμπειρία από τη συμμετοχή στο γαλλικό Μάη. Και φτάνουν έως τις μέρες μας, στην εποχή του Μνημονίου, της μονόπλευρης λιτότητας, της αποδόμησης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Αυθόρμητο ξέσπασμα

Του ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ

Ο Μάης του '68 δεν οργανώθηκε από καμιά πολιτική ούτε κομματική οργάνωση. Ηταν ένα αυθόρμητο ξέσπασμα από τα βάθη της γαλλικής κοινωνίας, που υπερέβαινε τις οργανώσεις, είτε μεγάλες και γνωστές είτε, ακόμη περισσότερο, μικρές αριστερίστικες ομαδοποιήσεις που ανθούσαν τότε. Ενώ εκ των άνω το πολιτικό κλίμα ήταν εφησυχαστικό και η γαλλική κοινωνία θεωρούνταν ότι βρισκόταν σε νάρκωση και πλήξη, εν τούτοις τη διέτρεχαν σαρωτικές διεργασίες ανατροπής, που φανερώθηκαν από τις πρώτες μέρες του Μάη. Τελικά, όλες οι οργανώσεις, είτε μεγάλες είτε μικρές, παρ' όλο που αντιστάθηκαν στη νεανική εξέγερση, σύρθηκαν από αυτήν και την ακολούθησαν, έστω και αν εκ των ένδον δεν έπαψαν να την υπονομεύουν σε κάθε της βήμα, αλλά και όσον αφορά τα πολιτικά διδάγματα που αντλήθηκαν εκ των υστέρων από αυτήν. Αυτό που με εντυπωσίαζε από τις πρώτες μέρες των γεγονότων του Μάη ήταν τα σκυθρωπά και αποφασισμένα για σύγκρουση πρόσωπα των νέων παιδιών, η συνειδητοποίηση της ανάγκης για αυτο-οργάνωση των νέων, ανεξάρτητα από την ιδιαίτερη ένταξη του καθενός, και η καθολική αφοσίωση στην εξέγερση κατά του συστήματος, που αποσπά την ανθρώπινη ουσία όχι μέσω της στέρησης, αλλά μέσω της υλικής ευμάρειας και του καταναλωτισμού. Το θέμα μάς αιφνιδίασε, αλλά και μας έμαθε πολλά, εμάς που προερχόμαστε από την Ελλάδα της μιζέριας και της καταστολής και είχαμε ζήσει σε συνθήκες κάθε άλλο παρά ευμάρειας. Ορισμένοι επιχείρησαν να διαβάλουν τη νεανική εξέγερση με το επιχείρημα ότι δεν ήταν της εργατικής τάξης, αλλά των καλοζωισμένων παιδιών της μεσαίας τάξης. Ομως, από τα μέσα του Μάη, η εργατική τάξη, παρ' όλο που δεν είχε ξεκινήσει αυτή πρώτη, ακολούθησε τη γενικότερη εξέγερση με καταλήψεις των χώρων εργασίας σε ολόκληρη τη Γαλλία. Μια γενικευμένη παλλαϊκή εξέγερση όλων των τάξεων, μέσα σε πνεύμα συναδέλφωσης και αλληλεγγύης χωρίς όρια, κατά του οργουελικού κράτους της επιτήρησης και άλωσης των πολιτών με τη μέθοδο της κατανάλωσης.

Επειτα από 45 χρόνια, οι συνθήκες έχουν αντιστραφεί. Ολο και περισσότεροι άνθρωποι και ιδίως οι νέοι είναι θύματα όχι βέβαια της υπερκατανάλωσης, αλλά της στέρησης, του αποκλεισμού από κάθε κατανάλωση και της αποξένωσης. Η κυρίευση των πολιτών σήμερα δεν διασφαλίζεται πλέον εκ των ένδον μέσω της κατανάλωσης, αλλά όλο και περισσότερο μέσω της μιντιακής παραπληροφόρησης αλλά και της απροσχημάτιστης καταστολής, που προβάλλεται εκβιαστικά ως δήθεν «μονόδρομος». Σήμερα, οι αιτίες για ένα νέο Μάη είναι πολύ περισσότερες και πολύ οξύτερες από ό,τι το 1968. Ωστόσο, εάν αυτό καθυστερεί, αυτό φυσικά δεν οφείλεται σε υποθετικό οργανωτικό ή προγραμματικό έλλειμμα, αλλά στη διεισδυτικότητα του συστήματος παραπληροφόρησης, όπως φυσικά και στη διοργάνωση σε επιστημονικότερες βάσεις της επιτήρησης των πολιτών και της καταστολής. Ομως, εάν το 1968 η υπερβολική ενσωμάτωση απέβη αιτία καταγγελίας του συστήματος, το σημερινό σύστημα παραμένει περισσότερο ευάλωτο, κινδυνεύει πάντα και μάλιστα πολύ περισσότερο από άλλοτε, λόγω της μαζικής παραγωγής των νέων απόκληρων. Μπορεί σήμερα η Ευρώπη να επιλέγει την ύφεση και την κάμψη παραγωγής σε όλους τους κλάδους, όμως ηγείται όλων των περιοχών του κόσμου στον τομέα της παραγωγής ανέργων. Η Ευρώπη δεν χάνει τη θέση της στη δημιουργία κοινωνικών γεγονότων με ιστορική και παγκόσμια εμβέλεια.

Ο Μάης του '68 δίδαξε ότι τα κοινωνικά γεγονότα επέρχονται όταν εδραιώνεται η πεποίθηση ότι κάθε πιθανότητα επανεμφάνισής τους έχει πλέον οριστικά εκλείψει. Η Ευρώπη, με τις σημερινές επιλογές της, εξελίσσεται έτσι ταχύτατα σε πρώτη παγκόσμια εστία κοινωνικών αναταραχών και νεανικών εξεγέρσεων για τα αμέσως επόμενα χρόνια.

Οταν ενώθηκαν οι εργάτες με τους φοιτητές

Του ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΝΔΟΥΡΟΥ

Είμαστε εκεί, στα πεζοδρόμια του Παρισιού, μάρτυρες των ξένων πραγμάτων, και χαζεύαμε με έναν κόμπο στην καρδιά τούς οργισμένους Γάλλους να κατεβαίνουν στους δρόμους σαν ατελείωτα ανθρώπινα κύματα, να ξεχειλίζουν παντού σαν φουσκωμένο ποτάμι, να κυριεύουν τα πεζοδρόμια, τις πλατείες, τα πανεπιστήμια, τα σχολεία, τις φάμπρικες. Και καθώς ο ξεσηκωμός θέριευε μέρα με τη μέρα, μπήκαμε και οι Ελληνες στο παιχνίδι.

Κάνουμε κατάληψη του φοιτητικού σπιτιού στην Πανεπιστημιούπολη, δήλωση συμπαράστασης στους ξεσηκωμένους Γάλλους και, μαζί, πράξη αντιδικτατορική. Ελληνες με Ελληνες ξεκαθαρίζουν τους λογαριασμούς τους. Το Ελληνικό Περίπτερο λογαριαζότανε έδαφος ελληνικό. Κατεβάζουμε την ασπρογάλανη σημαία και σηκώνουμε τις κόκκινες και μαύρες σημαίες της επανάστασης, να μάθει η Ευρώπη και ο κόσμος όλος πως εδώ, στα λίγα μέτρα ελληνικής γης, καταργήθηκε η εξουσία των δικτατόρων.

Σκαλίζοντας τη μνήμη μου, ζωντανεύουν μέσα στο μυαλό μου εικόνες των φοιτητών αγκαλιασμένων με τους εργάτες, οι θεατρικές παραστάσεις στις αυλές των εργοστασίων, οι ατελείωτες συζητήσεις στις πλατείες, στα πεζοδρόμια, ο Σαρτρ σκαρφαλωμένος σ' ένα κασόνι να μιλά στον κόσμο κάτω από ένα τεράστιο πανό: «Εργάτες και φοιτητές, ενωθείτε». Λογής λογής Γάλλοι πάνω σε μάντρες και σε καρότσες καμένων αυτοκινήτων έβγαζαν λόγους, άλλοι εισβάλλανε στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση καταγγέλλοντάς τα σαν μέσα εξαπάτησης και μαζικής αποβλάκωσης. Και κάποια στιγμή, σαν μια έκρηξη αυτοκριτικής, φοιτητές αναγνωρίζουν πως σπουδάζοντας προορίζονταν να συνδράμουν την μπουρζουαζία στην εκμετάλλευση των εργαζομένων και αρνούνταν να υποταχτούν στον οργανισμό που παράγει στελέχη και τεχνοκράτες για το μισητό καπιταλιστικό σύστημα. Ονειρεύονται ένα πανεπιστήμιο όπου θα δοξάζεται η κριτική σκέψη. Ομως στους δρόμους έχει αρχίσει το σκληρό παιχνίδι. Πέτρες από τα πεζοδρόμια, ξύλα από οικοδομές, σίδερα από τους φράχτες των πάρκων στήνουν οδοφράγματα σε στρατηγικά σημεία. Μια καινούργια γενιά Γάλλων δείχνει πως η Γαλλία δεν είναι του Ντε Γκολ, μήτε των θωρακισμένων μισθοφόρων. Στη νότια άκρη της Ευρώπης, η Ελλάδα σωπαίνει.

Αγ. Νικόλαος, Κρήτη, Μάιος '13

Αντιαυταρχική εξέγερση

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ

Στο Παρίσι βρέθηκα τον Σεπτέμβριο του 1967, σε ηλικία 20 ετών. Διέκοψα τις σπουδές μου στην Ιατρική, στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Οταν έφτασα εκεί, η πόλη βρισκόταν σε πολιτικό αναβρασμό, ιδιαίτερα με αφορμή το Βιετνάμ. Ο αναβρασμός ήταν τότε γενικευμένος, από τις ΗΠΑ, μέχρι την Τσεχοσλοβακία, το Μεξικό, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Κίνα. Αυτό το παγκόσμιο κίνημα βρήκε το σύμβολό του στο Παρίσι. Στη Γαλλία εξάλλου υπάρχει μια παλιά παράδοση συγκεντρωτισμού στην πρωτεύουσα, καθώς και μια πολύ παλιά ιστορία εξεγέρσεων, οι οποίες εκδηλώνονται, από το 1789 μέχρι την Κομμούνα του 1871 και τον Μάη του '68, με εκρηκτικό τρόπο.

Οσοι φοιτητές ερχόμασταν από την Ελλάδα αποτελούσαμε ήδη ένα τμήμα αυτού του παγκόσμιου κινήματος της αμφισβήτησης, που αρχίζει με το «Μπέρκλεϊ» το 1963, το οποίο είχε εκδηλωθεί με δυναμικό τρόπο την περίοδο 1964-1967 έχοντας απλώς μπει στο γύψο από τη χούντα. Ετσι παράλληλα με τη συμμετοχή μας στις αντιδικτατορικές κινητοποιήσεις νιώθαμε κοντά στην αντιαυταρχική και νεολαιίστικη εξέγερση του Παρισιού.

Ιδιαίτερα όσοι βρισκόμασταν ήδη εκτός των κομμάτων της Αριστεράς και του ΚΚΕ -που είχε συνταχθεί με το Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας καταδικάζοντας την εξέγερση του '68- προσπαθήσαμε να δώσουμε στη συμμετοχή μας στην εξέγερση του Μάη έναν διττό χαρακτήρα: συμμετοχή στις μεγάλες κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις και ταυτόχρονα προβολή του ιδιαίτερου προβλήματος της Ελλάδας. Γι' αυτό και η κατάληψη στο ελληνικό περίπτερο της Πανεπιστημιούπολης, την οποία πραγματοποιήσαμε ύστερα από μια συνέλευσή μας στη Σορβόνη, συμβόλιζε ακριβώς αυτόν το χαρακτήρα. Συμμετείχαμε ταυτόχρονα στο κίνημα των καταλήψεων αυτοδιαχειριζόμενοι το κατειλημμένο κτήριο και προβάλλαμε τον αντιδικτατορικό αγώνα. Την περίοδο της κατάληψης του περιπτέρου, που κράτησε πάνω από 1 μήνα, αυτό είχε ανακηρυχθεί «ελεύθερο ελληνικό έδαφος» και είχε κόψει κάθε σχέση με τις ελληνικές αρχές και την πρεσβεία.

Μια ελάχιστα γνωστή παράμετρος της παρουσίας των Ελλήνων του Παρισιού στο '68 ήταν η συμμετοχή αρκετών από εμάς στις προσπάθειες κινητοποίησης των Ελλήνων εργατών που δούλευαν τότε κυρίως στη «Σιτροέν». Τους φέραμε σε επαφή με τις επιτροπές δράσης στα εργοστάσια και τις γειτονιές μεταφράζοντάς τους στα ελληνικά τις προκηρύξεις και τα κείμενα του κινήματος και επιχειρώντας να τους εντάξουμε στο κοινό κίνημα φοιτητών και εργατών - αφού δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο Μάης αποτέλεσε και τη μεγαλύτερη γενική εργατική απεργία της Ιστορίας.

Οσοι Ελληνες συμμετείχαμε ενεργά και στο γαλλικό κίνημα επιχειρούσαμε να αποτελέσουμε το δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ του αντιαυταρχικού νεολαιίστικου κινήματος και του αντιδικτατορικού αγώνα της Ελλάδας. Αυτό το εγχείρημα απέδωσε καρπούς τα επόμενα χρόνια, μιας και εκατοντάδες ή και χιλιάδες Γάλλοι ενίσχυσαν με όλους τους τρόπους το ελληνικό αντιδικτατορικό κίνημα.

Οι ιδέες του '68, της κριτικής στον καταναλωτικό καπιταλισμό και στο γραφειοκρατικό σοσιαλισμό, καθώς και της συμπαράστασης στα αντιαποικιακά κινήματα βρήκαν πρόσφορο έδαφος σ' ένα σημαντικό μέρος των Ελλήνων φοιτητών και των αντιδικτατορικών αγωνιστών. Και αυτό φάνηκε ξεκάθαρα στη συνέχεια, με τη διάχυση και τη διαπίδυση αυτών των ιδεών στο φοιτητικό κίνημα της Ελλάδας.

Μπορεί σήμερα όλα αυτά να μοιάζουν σαν μια μακρινή μουσική του παρελθόντος, δεδομένου ότι σ' ένα μεγάλο μέρος τους οι ιδέες του Μάη ενσωματώθηκαν από το σύστημα και όχι μόνο μέσα από την ενσωμάτωση του Κον Μπεντίτ, του Γιόσκα Φίσερ ή του τότε «Μαοϊκού» Μπαρόζο. Πράγματι, ο καταναλωτικός καπιταλισμός προσπάθησε να μεταστρέψει την άρνηση του ολοκληρωτισμού σε ατομισμό και νεοφιλελευθερισμό, τη σεξουαλική επανάσταση σε πορνογραφία και τα αντιαυταρχικά συνθήματα σε τηλεοπτικά διαφημιστικά σλόγκαν. Ωστόσο, δεν μπόρεσε ποτέ να εξαλείψει εντελώς, σαράντα πέντε χρόνια μετά, εκείνο το πνεύμα της αδελφοσύνης, της ανιδιοτέλειας, της «επίθεσης στον ουρανό» και της «φαντασίας στην εξουσία», που εξακολουθούν και σήμερα να δονούν το πνεύμα όσων παλεύουν ενάντια στη «φοβερή εξουσία» και συνεχίζουν να οραματίζονται ένα διαφορετικό κόσμο.

Αναδημοσίευση: enet.gr