Μάης '68: Ακόμη τρεις μαρτυρίες Ελλήνων

Ένας συγγραφέας που παρασύρθηκε από τη δίνη των γεγονότων στο Παρίσι τον Μάη του '68, ο Ανδρέας Στάικος και ένας καλλιτέχνης που βίωσε τον αντίκτυπο στην Ελλάδα , ο Γιώργος Κοτανίδης μίλησαν στο Ραδιόφωνο 24/7 στους 88,6 και την εκπομπή "Πεζοί στον Αέρα" για τον αντίκτυπο της μεγάλης εξέγερσης.

Αλλά κι ένα νοσταλγικό κείμενο του σκηνοθέτη Ροβήρου Μανθούλη, που ήταν εκεί από το 1967, από το προσωπικό του blog

Οι οδομαχίες στη Μονμάρτρη έχουν αρχίσει. Αγριο κυνηγητό μεταξύ φοιτητών και παρισινής
αστυνομίας, συγκρούσεις σώμα με σώμα, οδοφράγματα, φωτιές, δεκάδες συλλήψεις
και προσαγωγές. «Η πλατεία είναι γεμάτη κι όλα είναι συνειδητά...» (φωτ. Ruters)

Η ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΜΙΑΣ ΑΛΛΑΓΗΣ Η ΟΠΟΙΑ ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΣΧΕΔΙΑΣΤΕΙ

Τι έχει παραμείνει ζωντανό από τον Μάη του ’68 και ποια συνθήματά του επιβιώνουν σήμερα; Γιατί μια συντηρητική κοινωνία, όπως η γαλλική, βγήκε στα οδοφράγματα; Ποιο ήταν το «καύσιμο» πίσω από αυτήν την πρωτοφανή εξέγερση; Η Ελλάδα των Συνταγματαρχών πώς εισέπραξε τις γαλλικές «εκρήξεις»; Χρειαζόμαστε έναν νέο Μάη του '68;

Τον γαλλοτραφή συγγραφέα και μεταφραστή του Λακλό, του Μολιέρου, του Μαριβώ και άλλων μεγάλων γάλλων συγγραφέων στα ελληνικά, Ανδρέα Στάικο (φωτο), ο Μάης του '68 τον βρίσκει στο Παρίσι. Η δυναμική του τον «αρπάζει».

«Μόνο να σε παρασύρει μπορούσε αυτό που συνέβαινε» παραδέχεται. «Ήταν σαν την πιο ωραία γιορτή ή το πιο ορμητικό ποτάμι. Βέβαια δεν έχει καμία σχέση με αυτό που νομίζουμε εμείς ή η πολιτικη ή η ιστορία που του αποδιδουν τη λεξη επανάσταση. Γιατί ο Μάης ήταν ένα ξέσπασμα των προσωπικών επιθυμιών των ανθρώπων, οι οποίοι ήταν σαν να αποτινάζουν την πλήξη, την καλοπέραση, τον συνηθισμένο τρόπο σκέψης, τη ρουτίνα. Ήταν σαν μια κοινωνία που είχε βαρεθεί αυτήν την άνοστη άνεση και τσίμπησε τον ίδιο της τον εαυτό. Είναι πιο πολύ παράσταση ή αναπαράσταση παρά επανάσταση, αυτή είναι η πρώτη μου εντύπωση».

Πώς βίωσε ο ίδιος το μεγάλο γεγονός; «Εγώ ως ξένος, και ως άνθρωπος που είχα διαφύγει λόγω της δικτατορίας, είχα πολιτικό άσυλο, ήμουν έκθαμβος και προσπαθούσα να βρω τις αιτίες και τις αφορμές αλλά δεν μπορούσα. Ήταν πραγματικά κάτι το ανεξήγητο, και παρασύρθηκα κι εγώ μέσα σε αυτήν τη δίνη».

Κάτι που δεν είναι ευρεως γνωστό είναι ότι η νύχτα πρωταγωνιστούσε «Επειδή ήταν νυχτερινές οι εορτές, το πρωί ξεκουραζόμασταν και το βράδυ, τα οδοφράγματα ήταν αναπαράσταση των παλαιών επαναστάσεων» παρατηρεί. «Ήταν και ένας χαιρετισμός στον παλαιό τύπο επαναστάσεων, στη Γαλλική Επανάσταση, στην Κομμούνα των Παρισίων. Και έτσι με αυτού του παλιού τύπου πρακτικές στη σύγχρονη εποχή ήταν σαν να αποχαιρετούσαν για πάντα την επανάσταση, που δεν θα ξανάρθει και αν θα έρθει, θα έρθει με τελείως άλλες μορφές και άλλη αισθητική, και άλλη φιλοσοφία».

«Ήταν ένα ατομικό ξέσπασμα των πόθων, των επιθυμιών, η επιθυμία μιας αλλαγής η οποία όμως δεν είχε σχεδιαστεί, ούτε είχε προγραμματιστεί, ούτε ειχε μανιφεστοποιηθεί. Έτσι όταν αυτή η ιστορία άρχισε να κατακτά ευρύτερα κοινωνικά στρώματα επενέβη, όπως συνήθως, το αρπακτικό που λέγεται "κατεστημένο", η κατεστημένη πολιτική τάξη, τα κόμματα, τα συνδικάτα και λοιπά, και μετέτρεψαν αυτήν την αισθητική και καλλιτεχνική επανάσταση σε μια συνηθισμένη πολιτική εκδήλωση ευρείας κλίμακας, τόσο ευρείας που έπεσε ακόμα και ο μεγάλος πολιτικός Ντε Γκολ. Αυτό το σφετερίστηκαν για να συνεχίσει και συνεχιστηκε το παλιό καθεστώς».

Τι άφησε ο Μάης κληρονομιά; «Το γεγονός ότι συντελέστηκε για πρώτη φορά στη συνείδηση του πολίτη μια γενναία αμφισβήτιση και απομυθοποίηση των πολιτικών μορφών που υπήρχαν και ακόμα υπάρχουν σε όλη την Ευρώπη».

Η ΝΕΟΛΑΙΑ ΑΜΦΙΣΒΗΤΕΙ ΤΟΝ ΜΙΚΡΟΑΣΤΙΣΜΟ

Ο ηθοποιός Γιώργος Κοτανίδης ήταν πρωτοετής σπουδαστής στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου τον Μάη του 68.

«Το γεγονός τότε περνούσε ως ταραχές στον ελληνικό Τύπο. Μάλιστα, σε επιθεώρηση που παιζόταν τότε σε σκηνή λέγανε «έτσι που πάει η Γαλλία σε λίγο θα ζητήσουν Πατακό και Παπαδόπουλο» θυμάται σήμερα.

Η ανήσυχη πολιτικοποιημένη αθηναϊκή νεολαία όμως λαμβάνει ο «μήνυμα»; «Φυσικά, πήραμε το μήνυμα περί τίνος πρόκειται. Ήρθε η νεολαία στο προσκήνιο να αμφισβητήσει τον μικροαστισμό που είχε κυριαρχήσει μετά τον πόλεμο και αυτό που ο Σαρτρ έλεγε "ο αστισμός μας, η φρίκη μας". Αυτό το αμφισβήτησε ο Μάης του ’68, λέγοντας "δεν μας φτάνουν οι μπριζόλες, θέλουμε και πνεύμα"» προσθέτει ο πρωταγωνιστής, υπογραμμίζοντας τον ρόλο του Υπαρξιστικού Κινήματος. «Πρέπει να θυμόμαστε ότι από τη δεκαετία του '50 έχει προηγηθεί ένα πολύ ισχυρό υπαρξιστικό κίνημα. Υπάρχει ο Σαρτρ, η Μποβουάρ, ο Καμύ, άνθρωποι που είχαν ένα πνεύμα που προετοίμασαν τον Μάη». Ένα κίνημα, όπως συνεχίζει, που ήταν «κόντρα στα παραδοσιακά κόμματα και στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας» .

Ο ευρύτερος αντίκτυπος στη χώρα ποιος ήταν; «Για μένα η ιστορία του Μάη μέσα μας ρίζωσε κι οδήγησε στο Πολυτεχνείο. Είναι μια από τις συνισταμένες που οδήγησαν εκεί. Είχαμε μελετήσιε πάρα πολύ καλά όλο το κίνημα, ακόμη και των εργοστασιακών καταλήψεων. Είχαν γίνει πραγματα πολύ προχωρημένα στην Γαλλία», υπογραμμίζει, «τη χώρα που έχει τη μεγαλύτερη επαναστατική παράδοση στην Ευρώπη. Εγώ εσωτερικά μέσα μου έχω την κατάληψη του Πολυτεχνείου σαν εσωτειρκή συνέχεια του Μάη του '68».

ΟΛΟΙ ΗΘΕΛΑΝ ΝΑ ΤΟΝ ΖΗΣΟΥΝ

ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΤΙΕ ΛΑΤΕΝ ΕΒΓΑΖΑΝ ΚΑΡΕΚΛΕΣ ΣΤΑ ΜΠΑΛΚΟΝΙΑ ΚΑΙ ΧΑΖΕΥΑΝ ΤΙΣ ΟΔΟΜΑΧΙΕΣ

Του Ροβήρου Μανθούλη

Δεν μπορώ να πω ότι ήμασταν εξόριστοι, γιατί οι μισοί από τους φίλους μου με είχαν πάρει από πίσω. Απλώς αλλάξαμε καφενείο. Απ’ το Βυζάντιο βρεθήκαμε στο Σεν-Κλοντ. Τι γυρεύαμε τόσοι Λαρισινοί στην Ύδρα; ΕΜΑΣ μας ακολουθούσε ο Απρίλης ο σκληρός του ’67 και ξαφνικά βρεθήκαμε στο Μάη τον τρυφερό του ’68. Τρυφερός, γιατί τα Γαλλόπουλα ξήλωναν το καλντερίμι σαν να ήταν ανθόκηπος. Και πέταγαν τις τετράγωνες πέτρες σαν να ήταν λουλούδια. «Σ’ αγαπώ!!! Ω! Πες μου το μ’ ένα μπουκέτο πέτρες!». Ήταν ένα από τα συνθήματα που έγραφαν οι φοιτητές στους τοίχους. Κανένα από τα συνθήματα δεν ήταν ανορθόγραφο. Μου έκανε εντύπωση. Οι ανορθόγραφοι είχαν ίσως άλλα καθήκοντα. Οι σπουδαστές της Σχολής Καλών Τεχνών, για παράδειγμα, είχαν κλειστεί στο εργαστήρι της Σχολής (το Λαϊκό Ατελιέ της τέως Σχολής Καλών Τεχνών, όπως το μεταβάφτισαν) και τύπωναν αφίσες. Που όλες σχεδόν έγιναν διάσημες. Και σήμερα αγοράζονται από τους συλλέκτες σε αστρονομικές τιμές. Δεν υπάρχει Έλληνας εξόριστος που να μην έχει αφίσα από τον Μάη του ’68. Ο Γκούφας, μάλιστα, έχει και συλλογή από πέτρες. Είναι σίγουρα αυτές που λείπουν από το καλντερίμι της οδού Σεν-Ζακ. Εκεί που κόντεψα να στραμπουλίξω το πόδι μου τρέχοντας προχθές να δω τον Καβάφη του Σμαραγδή.Τον Μάη του ’68 κανείς δεν σκεφτότανε γιατί έγινε ο Μάης του ’68. Όλοι ήθελαν να τον ζήσουνε. Να είναι εκεί. Αριστεροί, δεξιοί και όσοι κεντρώοι μπορεί να υπάρχουν. Η νεολαία των μεγαλοαστικών σπιτιών του Σανς-Ελιζέ έτρεχε να πάρει μέρος στα οδοφράγματα και το βράδυ ξαναγύριζε σπίτι της γεμάτη αναμνήσεις. Οι κάτοικοι του Καρτιέ Λατέν ‘βγαζαν καρέκλες στα μπαλκόνια και χάζευαν τις οδομαχίες. Και χειροκροτούσαν τους νικητές. Ένα ημερήσιο θέαμα, ή μάλλον ψυχόδραμα. Όλα τα σχολεία και φοιτητικά κέντρα είχαν καταληφθεί. (Ο Κούνδουρος με τρεις επαναστατημένους Πορτογάλους κατέλαβε την ελληνική φοιτητική εστία της Πανεπιστημιούπολης). Μεσήλικες και νέοι συνεδρίαζαν και λογομαχούσαν από το πρωί μέχρι το βράδυ στα αμφιθέατρα. Αργότερα κατάλαβα γιατί όσοι κυκλοφορούσαν εκεί ήταν μονίμως βραχνοί. Όλα τα προβλήματα της κοινωνίας είχαν τεθεί επί τάπητος εκείνο τον καιρό. Όπως αποδείχτηκε, στα γαλλικά σχολεία οι δάσκαλοι δεν άφηναν ποτέ τα παιδιά να πάρουν το λόγο. Και ξαφνικά, όλοι σταμάτησαν ­ τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες, δάσκαλοι ­ και άφησαν τα παιδιά να μιλάνε. Τα οποία σταματημό δεν είχαν.

Κανείς δεν κατάλαβε γιατί ξέσπασε γενική απεργία σ’ όλη τη χώρα λίγο αργότερα. Ο φοιτητικός Μάης θεωρήθηκε σαν κάτι το φυσικό και το θεμιτό. Όλοι βρήκαν την ευκαιρία να απαιτήσουν όσα δεν τολμούσαν μέχρι εκείνη τη στιγμή. Η Γαλλία, σαν ένας άνθρωπος, ελευθερώθηκε από αόρατα δεσμά. Οι πολιτικοί, βλέποντας να έρχεται το τέλος της ντεγκωλικής δυναστείας, έβαζαν υποψηφιότητα για τη θέση του νέου πρωθυπουργού. Τανκς άρχισαν να εμφανίζονται στα περίχωρα. Και ο Ντε Γκωλ έτρεξε με ελικόπτερο στη Γερμανία να εξασφαλίσει την υποστήριξη του στρατηγού Μασί (αρχηγού των εκεί γαλλικών στρατευμάτων κατοχής). Αλλά πλησίαζαν ευτυχώς οι διακοπές και η ζωή ξαναβρήκε τον κανονικό της ρυθμό. Τρόπος του λέγειν, διότι βέβαια τίποτα δεν έμεινε όπως ήταν πριν. Η πολιτιστική επανάσταση άναψε στην Κίνα του Μάο, αλλά έγινε πραγματικότητα στη Γαλλία του Μάη.

Τελικά από τις αφίσες και τα συνθήματα στους τοίχους των σπουδαστών καταλαβαίνει κανείς γιατί ξεσηκώθηκε και τι ήθελε η γαλλική νεολαία: Κάτω η κόλαση των ξέφρενων βιομηχανικών ρυθμών! Η τηλεόραση μάς μολύνει το σπιτικό! Αφήστε το ασανσέρ και πάρτε την εξουσία! Αποφασίζω την εγκαθίδρυση του κράτους της ευτυχίας! Σπάστε το καλντερίμι να βρείτε την πλαζ!! Τρέχα σύντροφε γιατί ο παλιός ο κόσμος σ’ έχει πάρει από πίσω! Βγάλε μια μεγέθυνση του μυαλού σου! Η φαντασία αρπάζει την εξουσία! Σε λίγο τα εξαίσια συντρίμμια! Πηδάτε αλλήλους! Εδώ που τα λέμε, πολλά μωρά συνελήφθησαν κατά τη διάρκεια αγρύπνιας πίσω από τα οδοφράγματα. Και όχι μόνο. Είδα ένα σύνθημα σε ασανσέρ: Μη κάνετε έρωτα στο ασανσέρ! Το είχε γράψει ένας ασπρομάλλης κύριος, καταγανακτισμένος. Όταν μάλιστα είδαμε την απίθανα τεράστια αντισυγκέντρωση των ντεγκωλικών στο Σανς-Ελιζέ, τότε καταλάβαμε τι σημαίνει συντηρητική Γαλλία. Οι αστοί που διασκέδαζαν στην αρχή με την υπερεαλιστική επανάσταση, τόσο τρόμαξαν στο τέλος με τον κίνδυνο να γίνουν πραγματικότητα όλα αυτά, που όταν με τον Νίκο Παναγιωτόπουλο αποφασίσαμε να τυπώσουμε καρτ-ποστάλ με αφίσες και συνθήματα του Μάη, δεν βρήκαμε ούτε έναν καταστηματάρχη που δέχτηκε να τα πουλήσει! Και αναγκαστήκαμε να ξανακάνουμε ταινίες…

Αναδημοσίευση: news247.gr και manthoulis.wordpress.com